Όταν πρέπει να μιλήσεις σε ένα παιδί για τον πόλεμο, όλες οι λέξεις μοιάζουν λάθος. Δυστυχώς, η σημερινή πραγματικότητα καθιστά τη συζήτηση αναπόφευκτη.

Για έναν πόλεμο δεν είσαι ποτέ προετοιμασμένος. Ούτε όταν αυτός συμβαίνει στην πατρίδα σου, ούτε όταν απέχει μόλις μια ανάσα από αυτή. Η σημερινή μέρα επιβεβαίωσε τους φόβους των προηγούμενων, με τον πόλεμο στην Ουκρανία να γεννά αμέτρητες σκέψεις ανά δευτερόλεπτο. Αν είσαι γονιός πολλαπλασίασέ το επί εκατό.

 

Όχι, δεν είναι εγωιστικό. Ούτε διαχωρίζουμε τους εαυτούς μας από το σύνολο. Απλώς, ανάμεσα στις σκέψεις περί του μέλλοντος της ανθρωπότητας, της διαχείρισης ενός νέου πολέμου και των συνεπειών του κ.α αυτόματα γεννιέται ο φόβος και ο πανικός -εύλογα και τα δύο- του πώς μπορείς να μιλήσεις στο παιδί σου για κάτι τέτοιο. Πώς να μιλήσεις για βόμβες, για παιδιά και γονείς που αποχωρίζονται με δάκρυα στα μάτια, για ανθρώπους σε καταφύγια, για τη φρικαλεότητα που εσύ ο ίδιος δεν τολμάς να δεις;

 

 

Κι αν σου πέρασε από το μυαλό ότι δεν είναι ανάγκη να το κάνεις, όσο παραμένει η τηλεόραση κλειστή και το παιδί δεν έχει πρόσβαση ακόμα στα social, βαθιά μέσα σου ξέρεις. Ξέρεις ότι τα παιδιά μπορούν και οφείλουν να μάθουν. Και σίγουρα ένα μεγάλο ζήτημα είναι η προέλευση της πληροφορίας και ο τρόπος μετάδοσής της. Ακόμα κι αν μιλάμε για έναν συνομίληκό του ή για μία δασκάλα.

 

Κι όσο κι αν πιστεύεις ότι, για μία ακόμη φορά, η συζήτησή αυτή με το παιδί σου θα σε κάνει να αμφιβάλλεις  για τις παιδαγωγικές σου δεξιότητες,  ξέρεις καλά πως η αλήθεια υπερτερεί των προσωπικών σου ανασφαλειών. Στα παιδιά αξίζει η αλήθεια, ακόμη κι αν πολύ πρόσφατα ήρθαν αντιμέτωπα με εκείνη της πανδημίας. Ας το δούμε, όμως, σαν έναν ακόμα καλό λόγο, για να μην αφήνουμε στα παιδιά αναπάντητα ερωτήματα.

 

Οι δύσκολες ερωτήσεις

Και πάμε στο κομμάτι των πιθανών ερωτήσεων. “Μαμά/μπαμπά γιατί υπάρχει πόλεμος;” “Θα γίνει κι εδώ πόλεμος;” “Θα πεθάνουμε αν γίνει πόλεμος;” 

 

Η λίστα των ερωτήσεων είναι μακρά, αλλά ας μείνουμε σε αυτές, που είναι ήδη αρκετές να μας αγχώσουν. Απολύτως κατανοητό. Δεν υπάρχει εύκολη και απλή απάντηση σε κανένα από τα παραπάνω. Ίσως, και να μην υπάρχει καθόλου απάντηση. 

 

Όπως, όμως, σε κάθε δύσκολη κουβέντα έχετε κάνει μέχρι σήμερα, η προτεραιότητά σου είναι, με το πέρας αυτής, το παιδί σου να εξακολουθεί να νιώθει ασφάλεια. 

 

Και με τη σειρά σου αναρωτιέσαι “Πώς είναι δυνατόν να του μιλήσω για πόλεμο και να εξακολουθεί να αισθάνεται ασφαλές, χωρίς να φοβάται;” Σε αυτό το σημείο, λοιπόν, κυριαρχεί το αυθόρμητο μητρικό/πατρικό αίσθημα προστασίας. ‘Οταν έχεις ήδη μιλήσει στο παιδί σου για έννοιες, όπως η καλοσύνη, ο σεβασμός και η συμπόνια, μπορείς να τις χρησιμοποιήσεις για να ξεκινήσεις την κουβέντα.

 

Η φράση “Η βία δεν είναι ποτέ η λύση” όσο απλή κι αν φαίνεται, είναι σύντομη και μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητή, φέρνοντας ποικίλα παραδείγματα -και με αφορμή άλλα πρόσφατα γεγονότα.

 

Εστίασε, ίσως, όχι σε αυτό που συμβαίνει, αλλά στο πώς θα μπορούσε να μην είχε συμβεί, αν μαθαίναμε να σεβόμαστε και να αγαπούμε ο ένας τον άλλον. Χωρίς μακάβριες λεπτομέρειες, που σίγουρα θα του προκαλούσαν φόβο, μίλησέ του για τις συνέπειες ενός πολέμου. 

 

Πάνω απ’ όλα διαβεβαίωσε το παιδί  ότι είστε μαζί ασφαλείς και ό,τι δε συντρέχει κίνδυνος.

 

Πώς να μιλήσεις με εικόνες

Ένας καλός τρόπος είναι να μιλήσεις μέσα από εικόνες, σίγουρα όχι αυτές των ειδήσεων, αλλά από βιβλία ανάλογων θεμάτων ή φωτογραφικά projects.

 

To φωτογραφικό album του Μπράιαν Μακ Κάρτι με τίτλο “War Toys” παρουσιάζει τον πόλεμο  μέσα από τα μάτια των παιδιών σε εμπόλεμες περιοχές, όπως το Ισραήλ, το Αφγανιστάν και η Λωρίδα της Γάζας. Ο ίδιος τους ζήτησε να δημιουργήσουν ζωγραφιές για το πώς βλέπουν τον πόλεμο. Έπειτα, πήρε παιδικά παιχνίδια και κούκλες, και έφτιαξε σκηνικά δίνοντας ζωή στις ζωγραφιές τους.

 

 

Αυτές οι εικόνες θα μπορούσαν να γίνουν ένας τρόπος, ώστε το παιδί να δει τα πράγματα μέσα από μια πιο αθώα ματιά και με αυτόν τον τρόπο να κατανοήσει πιο ομαλά το γεγονός του πολέμου.

 

Σίγουρα δεν είσαι παιδοψυχολόγος και πάντα η βοήθεια ενός ειδικού σε αυτά τα ζητήματα είναι ανεκτίμητη. Προσπάθησε, όμως, να είσαι αληθινός απέναντι στο παιδί σου, και πρόθυμος να ανταποκριθείς στις απορίες του. Η αλήθεια αξίζει σε κάθε παιδί!