Το διατομεακό project “2291” επιχειρεί μία ποιητική ανάγνωση της επετείου της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Το “2291” της ERGON-CULTURE, ένα διατομεακό project του Βασίλη Μπαλάσκα, έρχεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και επιχειρεί μία ποιητική ανάγνωση της επετείου της Μικρασιατικής Καταστροφής. Κεντρικός άξονας είναι μία νέα εγκατάσταση neon μεγάλων διαστάσεων, που αποτελείται από τις φράσεις THERE IS NO SEA WITHOUT A LAND και THERE IS NO LAND WITHOUT A SEA.
Πρόκειται για ένα έργο που προτείνει μία περισσότερο στοχαστική ή ακόμα και αισιόδοξη προσέγγιση του ιστορικού τραύματος. Επιπλέον, πλαισιώνεται από δίγλωσση έκδοση, δύο δράσεις-εργαστήρια, συμβουλευτική υποστήριξη, ιστότοπο (www.2291.gr) και διεθνή ημερίδα, με συνδιοργανωτή το Πανεπιστήμιο του Kingston (Λονδίνο).
Μέσω του project, το 2291 καθίσταται μία φανταστική χρονολογία, που αναφέρεται όχι μόνο στον οικουμενικό και διαχρονικό χαρακτήρα των προσφυγικών καταστροφών, αλλά και στην ελπίδα αυτές να εκλείψουν νωρίτερα, παρά αργότερα. Η παραγωγή πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος 2022, του θεσμού “Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός” του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Μέσα από την αντιστροφή των ψηφίων της χρονολογίας της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922), ο Μπαλάσκας καλεί το ελληνικό αλλά και διεθνές κοινό να τοποθετήσει τα γεγονότα της Καταστροφής, καθώς και όσα οδήγησαν σε αυτήν και όσα ακολούθησαν, μέσα σε ένα ιστορικό πλαίσιο διαρκούς μεταβολής όπως αυτό που κατεξοχήν χαρακτηρίζει την ελληνική ιστορία και την περιοχή της Μεσογείου.
Η εγκατάσταση neon στον προαύλιο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου της Θεσσαλονίκης δημιουργεί έναν μεταβαλλόμενο δημόσιο χώρο, καθώς αυτός κινείται διαρκώς μεταξύ φωτός και σκότους. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο μέσω της διαδοχής ημέρας και νύχτας, αλλά και μέσα από την 24ωρη κυκλική εναλλαγή της φωτιζόμενης φράσης της εγκατάστασης, που συμβαίνει τα μεσάνυχτα της κάθε ημέρας: THERE IS NO SEA WITHOUT A LAND (“Δεν υπάρχει θάλασσα χωρίς στεριά”) και THERE IS NO LAND WITHOUT A SEA (“Δεν υπάρχει στεριά χωρίς θάλασσα”).
H έμπνευση του project
Ο καλλιτέχνης εμπνέεται από τις προσωπικές μνήμες του παππού του, Μιχαήλ Ορφανίδη, ο οποίος ήταν 11 ετών κατά την Καταστροφή της Σμύρνης, και διέφυγε μαζί με χιλιάδες άλλους Έλληνες προς τη μητέρα-πατρίδα, μέσω της Χίου. Μέσα από τον τίτλο του έργου, ο Μπαλάσκας συνδέει την καλλιτεχνική του οπτική πάνω στη Μικρασιατική Καταστροφή με τις περιγραφές του παππού του, που αφορούσαν το μέλλον. Tην προσμονή του σωτήριου ταξιδιού, την ελπίδα της άφιξης και, μετέπειτα, την ακλόνητη πίστη στην οικοδόμηση ενός καλύτερου μέλλοντος για τον ίδιο, την οικογένειά του και τη χώρα του.
Θεσσαλονίκη και Μικρασιατική Καταστροφή
Η σύγχρονη ιστορία της Θεσσαλονίκης είναι συνυφασμένη με τη Μικρασιατική Καταστροφή, από τη φιλοξενία του στρατηγείου της Μικρασιατικής Εκστρατείας μέχρι τον Μάρτιο του 1920, έως την υποδοχή χιλιάδων προσφύγων αμέσως μετά την Καταστροφή, και στα χρόνια που ακολούθησαν.
Η νέα αυτή πραγματικότητα δημιούργησε πολλαπλές προκλήσεις για την πόλη, αλλά ταυτόχρονα εμπλούτισε τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα που είχε η Θεσσαλονίκη, για ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της. Επιπλέον, ως απότοκος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η Καταστροφή σηματοδοτεί το τέλος ενός ευρύτερου κύκλου εξελίξεων, που ξεκίνησαν με τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913) και είδαν την Ελλάδα να εξαπλώνεται, θέτοντας έτσι τις βάσεις του σημερινού ελληνικού κράτους.
H βαθύτερη ανάγνωση του installation
Η εγκατάσταση neon παρουσιάζει δύο φράσεις αξιωματικές και “αυταπόδεικτες”, οι οποίες σε συνδυασμό δημιουργούν μία αίσθηση επανάληψης και πλεονασμού. Φυσικά και δεν υπάρχει καμία θάλασσα χωρίς στεριά, καθώς αντίστοιχα και καμία στεριά χωρίς θάλασσα. Αυτή η διαπίστωση αφορά όχι μόνον το παρόν, αλλά και το παρελθόν, καθώς επίσης και το μέλλον. Μέσα από αυτήν την ποιητική και “οξύμωρη” χρήση της γλώσσας, η εγκατάσταση τονίζει τόσο το ευμετάβλητο της ιστορίας, όσο και τις εγγενείς αντιφάσεις των συναισθημάτων, που χαρακτηρίζουν κάθε είδους μετανάστευση, είτε αυτή βρίσκεται στην αρχή της (στο σημείο αναχώρησης / στο χαμένο σπίτι), είτε στο τέλος της (στο σημείο άφιξης / στο νέο σπίτι).
Οι αναφορές στο παρόν
Οι αντιφάσεις αυτές καθίστανται ιδιαίτερα επίκαιρες με δεδομένες τις υπαρξιακές απειλές, που καλείται να αντιμετωπίσει σήμερα η Ελλάδα, αλλά και ολόκληρη η ανθρωπότητα. Από την επανεμφάνιση του κινδύνου μίας περιφερειακής ή και παγκόσμιας πολεμικής σύρραξης με ανυπολόγιστες ανθρωπιστικές καταστροφές, μέχρι την κλιματική αλλαγή και τις βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών, που ήδη αυτή επιφέρει.
Στην περίπτωση του “2291”, οι “κύκλοι της Ιστορίας” αποτελούν όχι απλώς ένα σχήμα λόγου, αλλά μια εμφατική υπενθύμιση ότι κάθε δράση ακολουθείται από μία αντίδραση. Επίσης, τονίζει ότι αυτοί οι “κύκλοι” μπορούν να αποκτήσουν διαφορετικές αναγνώσεις και χρησιμότητα, ανάλογα με τη χρονική απόσταση που έχουμε από αυτούς.
Οι Δράσεις-Εργαστήρια θα πραγματοποιηθούν στην Αίθουσα Μαν. Ανδρόνικος του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης την Πέμπτη 21 Ιουλίου, 11:00-13.00 (για νέους και εφήβους) και την Παρασκευή στις 22 Ιουλίου, 11:00-13.00 (για άτομα 65+).
Η προεγγραφή είναι υποχρεωτική και γίνεται στο [email protected].
Τι περιλαμβάνουν οι δυο Δράσεις-Εργαστήρια;
Μέσα από τις δύο δράσεις, ο καλλιτέχνης θα αναλύσει την εγκατάσταση που εκθέτει στον προαύλιο χώρο του Μουσείου και τη σχέση της με προηγούμενα έργα του. Παράλληλα, θα συνδέσει την αφήγησή του με επιλεγμένα αρχαιολογικά εκθέματα, που αφορούν τον πόλεμο, τη θάλασσα και την μετανάστευση. Με αυτόν τον τρόπο, ο Μπαλάσκας θα προσφέρει ένα εναλλακτικό είδος ξενάγησης, τόσο σε ένα έργο σύγχρονης τέχνης όσο και σε μία αρχαιολογική συλλογή.
Η δράση θα ολοκληρωθεί ζητώντας από τους συμμετέχοντες να προσφέρουν τη δική τους οπτική πάνω στην επέτειο της Μικρασιατικής Καταστροφής και στα ευρύτερα ζητήματα που θίγει το πρότζεκτ “2291”, μέσα από τον συνδυασμό γλώσσας και εικόνας.
Η πρώτη δράση, την Πέμπτη 21 Ιουλίου, απευθύνεται σε νέους και εφήβους με ενδιαφέρον για τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία σε όλες τις μορφές της. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται και νέοι σπουδαστές σε καλλιτεχνικά πεδία-επαγγέλματα. Η δεύτερη δράση, την Παρασκευή 22 Ιουλίου, απευθύνεται σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (65+), τα οποία επιθυμούν να αποκτήσουν μία διαφορετική οπτική πάνω στη συνέχεια Ιστορίας και Τέχνης, ερχόμενοι παράλληλα σε επαφή με την οπτική των νεότερων γενεών.
Έναρξη Παρουσίασης: 20 – 21 Ιουλίου 2022 – Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
Εικαστική εγκατάσταση: έως 15 Σεπτεμβρίου
Εγκαίνια- Αποκαλυπτήρια Εικαστικής Εγκατάστασης: Τετάρτη, 20 Ιουλίου, 20.00-22.00
Παρουσίαση Εικαστικής Εγκατάστασης: Πέμπτη, 21 Ιουλίου, 21.00-22.00
***Για περισσότερες πληροφορίες και προκρατήσεις θέσεων μπείτε στο digitalculture.gov.gr.
Συντελεστές:
Βασίλης Μπαλάσκας (Bill Balaskas): Εικαστικός, Διευθυντής Έρευνας, Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας, Αναπληρωτής Καθηγητής, Σχολή Καλών Τεχνών, Kingston University, London.
ΑΜΚΕ: ΕRGON-CULTURE
