Πάνος Χριστοδούλου: “Στο Δίκτυο πιστεύουμε πως τα παιδιά έχουν φωνή”
Ο Πάνος Χριστοδούλου, διευθυντής του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού, εξηγεί γιατί η προάσπιση των παιδικών δικαιωμάτων είναι αδιαμφισβήτητα ευθύνη όλων μας.
“Υπερασπίσου το παιδί, γιατί αν γλιτώσει το παιδί, υπάρχει ελπίδα”… Η 20η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού και είναι εύλογο να αναρωτηθεί κάποιος,.πώς μπορούμε να μιλάμε για ελπίδα, όταν η καταστρατήγηση των παιδικών δικαιωμάτων είναι πλέον ένα καθημερινό, θλιβερό φαινόμενο. Κάθε παιδί στον κόσμο έχει ίσα, αναφαίρετα δικαιώματα που, δυστυχώς, κάποιοι του στερούν με κάθε πιθανό τρόπο. Το “Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού” (Δίκτυο) είναι ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο, που ιδρύθηκε το 2004 με βασικό στόχο την προάσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού, μέσα από τη δύναμη της γνώσης και του πολιτισμού. Ο Πάνος Χριστοδούλου, διευθυντής αυτού του ζωντανού δικτύου αλληλεγγύης, μας μιλά για την ολιστική παρέμβαση του Δικτύου, με σκοπό κάθε παιδί να μπορεί να νιώσει ασφάλεια, να γνωρίσει τα πραγματικά του δικαιώματα και να εκφράσει, τελικά, τη δική του μοναδική φωνή.
Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Δικαιωμάτων του Παιδιού σχεδόν συμπίπτει με τη συμπλήρωση 30 χρόνων από την κύρωση στην Ελλάδα της Διεθνούς Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Παιδιού (ΣΔτΠ). Τα τελευταία γεγονότα αποδεικνύουν ξανά πως τίποτα δε σταματά τη διαρκή καταστρατήγηση των παιδικών δικαιωμάτων. Πού εντοπίζετε εσείς τη ρίζα του προβλήματος;
Δεν είμαι σίγουρος αν πρέπει να μιλάμε για ρίζα ή για ρίζες του προβλήματος. Η καταστρατήγηση των δικαιωμάτων του παιδιού είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, που συνδέεται με πολλούς παράγοντες. Είναι σχεδόν αναπόφευκτο δυσμενείς και αλληλοεπηρεαζόμενες καταστάσεις,.όπως ο πόλεμος, η φτώχεια και η κλιματική κρίση, να πλήττουν τους πιο ευάλωτους -στους οποίους συγκαταλέγονται και τα παιδιά- και να οδηγούν σε παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους.
Επιπρόσθετα, σημαντικός παράγοντας είναι και η άγνοια ή η πλημμελής γνώση των δικαιωμάτων των παιδιών,.αλλά και η έλλειψη σχετικής κουλτούρας υπεράσπισης των δικαιωμάτων. Δεν είμαστε εκπαιδευμένοι πάνω στα δικαιώματα των παιδιών,.δεν έχουμε κατανοήσει τη σημασία τους και πόσο σημαντικά είναι, όχι μόνο για τη ζωή του ίδιου του παιδιού, αλλά και για την ευημερία της κοινωνίας,.ώστε να τα υπερασπιστούμε όλοι, ατομικά και συλλογικά. Κι αυτό αφορά τόσο τους απλούς ανθρώπους, όσο και αυτούς που βρίσκονται σε θέσεις ευθύνης.
Οι τρόποι με τους οποίους προσεγγίζετε και επιδιώκετε τον σεβασμό των παιδικών δικαιωμάτων είναι πολλοί και διαφορετικοί. Τι ορίζει το Δίκτυο ως ολιστική παρέμβαση και πώς μεταφράζεται αυτή στην πράξη;
Ολιστική παρέμβαση για εμάς είναι η πλήρης απόλαυση των δικαιωμάτων που προβλέπονται για ένα παιδί και στα οποία θα έπρεπε να έχει πρόσβαση. Για να το αποδώσω με ένα παράδειγμα, στο Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού δε μας φτάνει.να καταφέρουμε να βρούμε στέγη σε ένα ασυνόδευτο παιδί που ζει στον δρόμο. Σκοπός μας είναι το ίδιο παιδί να έχει υποστήριξη σε οποιοδήποτε ψυχοκοινωνικό ζήτημα χρειάζεται συνδρομή,.να έχει πρόσβαση στην εκπαίδευση και ευκαιρίες για συμμετοχή σε ψυχαγωγικές και πολιτιστικές δράσεις, να ενταχθεί στο κοινωνικό σύνολο,.όπου θα έχει βήμα έκφρασης και διατύπωσης γνώμης. Σκοπός μας είναι το παιδί, μέσα από τις δράσεις μας για την πλαισίωσή του, να νιώσει ασφαλές και αυτό που πραγματικά είναι… Παιδί!
Τελικά, τα ίδια τα παιδιά γνωρίζουν τα δικαιώματά τους; Πώς τους επικοινωνείτε εσείς αυτήν τη γνώση μέσα από τις δράσεις σας;
Δε γνωρίζουν όλα τα παιδιά τα δικαιώματά τους. Άλλα τα γνωρίζουν λίγο, άλλα καθόλου. Με τις δράσεις μας προσπαθούμε με έμμεσο ή άμεσο τρόπο να φέρουμε τα παιδιά σε επαφή με τα δικαιώματά τους. Καταρχάς, μέσα από τις δράσεις μας θέλουμε να βιώσουν το δικαίωμα ή τα δικαιώματα,.με τα οποία η δράση αυτή είναι συνδεδεμένη. Επιπλέον, η ίδια η δράση θέλουμε να αποτελέσει το έναυσμα για να ασχοληθούν τα παιδιά σε βάθος με τα δικαιώματα. Γνωρίζουμε ότι αυτό δεν είναι εύκολο, καθώς χρειάζεται προσπάθεια για να προσελκύσεις το ενδιαφέρον ενός παιδιού. Γι’ αυτό επιδιώκουμε οι δράσεις μας να αποφεύγουν τον διδακτισμό,.να εμπεριέχουν στοιχεία ψυχαγωγίας, παιχνιδιού, καινοτομίας και, κυρίως, να περιλαμβάνουν τα ίδια τα παιδιά. Θέλουμε τα παιδιά να συνδιαμορφώνουν τη δράση, να έχουν ενεργή συμμετοχή σε αυτή. Ένα καλό παράδειγμα τέτοιας δράσης είναι και το πρόγραμμα “Acting for children’s rights!”.
Σε τι αφορά το εν λόγω πρόγραμμα;
Το ”Acting for children’s rights! Τα δικαιώματα του παιδιού γίνονται θεατρικό έργο” είναι ένας πανελλαδικός, εφηβικός διαγωνισμός και Φεστιβάλ θεατρικού έργου, που υλοποιείται από το Δίκτυο με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Το διαγωνιστικό μέρος “τρέχει” ήδη και η καταληκτική ημερομηνία υποβολής των έργων είναι η 31η Ιανουαρίου 2023. Έφηβοι γυμνασίου και λυκείου καλούνται να υποβάλουν ένα σύντομο θεατρικό έργο (θεατρικό μονόπρακτο) με θέμα το άρ.2 της Διεθνούς Σύμβασης των δικαιωμάτων του Παιδιού, η οποία αφορά στην απαγόρευση των διακρίσεων κάθε είδους.
Αυτό που για εμάς κάνει τη διαφορά, είναι ότι σε αυτόν τον διαγωνισμό συγγραφής, τα παιδιά θα έχουν τη δυνατότητα να δουν τα έργα τους να γίνονται θεατρική παράσταση!
Σκοπός του προγράμματος είναι να δημιουργήσει μία παιδεία γύρω από τα δικαιώματα. Πρώτον, με αφορμή τον διαγωνισμό να μάθουν οι έφηβοι τα δικαιώματά τους, ότι προστατεύονται θεσμικά από μια διεθνή Σύμβαση, την οποία έχει επικυρώσει με νόμο και η Ελλάδα. Δεύτερον, να ψάξουν πάνω στο θέμα των διακρίσεων και να προβληματιστούν. Ποιες είναι αυτές οι διακρίσεις; Ποιες εντοπίζουν γύρω τους και ποιες υφίστανται οι ίδιοι; Τρίτον, να δραστηριοποιηθούν καλλιτεχνικά και να εκφράσουν το βίωμά τους μέσα από τη γραφή. Η τέχνη αποτελεί τον πιο ενδιαφέροντα, συμμετοχικό και εμπνευσμένο τρόπο μετάδοσης της γνώσης.
Απώτατος στόχος μας είναι να καταφέρουμε να κάνουμε το Φεστιβάλ θεσμό και να επιτύχουμε την υλοποίησή του κάθε χρόνο, με βάση ένα άλλο δικαίωμα της Σύμβασης κάθε φορά. Επιπλέον, θα θέλαμε να φιλοξενείται κάθε χρόνο σε άλλη πόλη της Ελλάδας. Θέλουμε να εμπλέξουμε ενεργά τους μαθητές, τους καθηγητές και τους γονείς στην περιφέρεια της χώρας, αλλά και να βοηθήσουμε στο να δημιουργηθεί μία κουλτούρα δικαιωμάτων, να εκπαιδευτούν δηλαδή διαδοχικές γενιές παιδιών σε αυτό το τόσο σημαντικό θέμα, που διαπερνά την προσωπική και κοινωνική τους πραγματικότητα. Έτσι, θα ενδυναμωθούν οι έφηβοι και θα μπορούν να γίνουν οι δημοκρατικοί πολίτες του αύριο.
Φυσικά, το προσφυγικό είναι ένα από τα φλέγοντα ζητήματα της σύγχρονης πραγματικότητας. Με ποιον τρόπο προσεγγίζεται από το πρόγραμμα “Protection for all Minors”;
Τα τελευταία δύο χρόνια, με τη λειτουργία του Εθνικού Μηχανισμού Επείγουσας Ανταπόκρισης για τους Ασυνόδευτους Ανηλίκους (ΕΜΕΑ),.καταγράφηκε ο πραγματικός αριθμός των ασυνόδευτων ανηλίκων, οι οποίοι διαβιούν σε επισφαλείς συνθήκες και όχι σε Δομές. Ο αριθμός αυτός οδήγησε στη σχεδίαση και την υλοποίηση του προγράμματος “Protection for All Minors”,.μέσω του οποίου δίνεται η δυνατότητα στους ασυνόδευτους ανηλίκους να λαμβάνουν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και νομικής συμβουλευτικής από επαγγελματίες,.για όσο καιρό διαβιούν εκτός Δομών, χτίζοντας μια σχέση εμπιστοσύνης. Επιπρόσθετα, υπάρχει συνεργασία με τα Περιφερειακά Γραφεία Ασύλου, όπου οι επαγγελματίες εντοπίζουν τους ανηλίκους, όταν γίνεται η αρχική καταγραφή τους.και τους ενημερώνουν άμεσα και έγκυρα για τον ΕΜΕΑ και τα δικαιώματά τους.
Επιπλέον, το πρόγραμμα έρχεται να εισάγει έναν νέο όρο για τους επαγγελματίες, αυτόν του “παραστάτη”. Ο παραστάτης είναι ο επαγγελματίας (κοινωνικός λειτουργός, ψυχολόγος, δικηγόρος).που είναι παρών στις ανάγκες του ασυνόδευτου ανηλίκου από τη στιγμή του πρώτου εντοπισμού του,.ενεργεί βάσει του βέλτιστου συμφέροντος του ανηλίκου και φροντίζει για την ασφάλειά του.
Μέσα από το πρόγραμμα “Protection for All Minors” φροντίζουμε οι ασυνόδευτοι ανήλικοι να έχουν σωστή ενημέρωση για τα δικαιώματά τους στην Ελλάδα και άμεση πρόσβαση σε αυτά.
Οι τέχνες, όπως η μουσική και η συγγραφή, βρίσκονται πάντα στο επίκεντρο των δράσεών σας, με τη στήριξη πολλών καλλιτεχνών και συγγραφέων. Θα θέλατε να μας αναφέρετε ενδεικτικά κάποιες από αυτές τις δράσεις και την ανατροφοδότηση που λάβατε από μικρούς και μεγάλους;
Ένας από τους βασικούς άξονες του Δικτύου είναι το βιβλίο. Το Δίκτυο διαθέτει Παιδική Δανειστική Βιβλιοθήκη, με βιβλία για παιδιά όλων των ηλικιών,.αλλά και για γονείς και εκπαιδευτικούς. Κάθε Απρίλιο διοργανώνουμε τις Ημέρες Βιβλίου, την ετήσια καμπάνια με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου στις 2 Απριλίου, ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς πραγματοποιούνται στον χώρο.της Βιβλιοθήκης επισκέψεις συγγραφέων και εικονογράφων. Τα παιδιά μαθαίνουν τον συγγραφέα και το σκεπτικό με το οποίο γράφει τα βιβλία του. Οι εικονογράφοι μοιράζονται με τα παιδιά τον τρόπο δημιουργίας.και έκφρασης των έργων τους, καθώς και τις τεχνικές τους. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία, τα παιδιά κατακτούν την καλλιέργεια της ανάγνωσης και την αισθητική της εικονογράφησης.
Στο πλαίσιο τέτοιων βιβλιοδράσεων υλοποιούνται εργαστήρια δημιουργικής γραφής από πολλούς και διαφορετικούς συγγραφείς. Τα παιδιά αναπτύσσουν την κριτική σκέψη και τη φαντασία τους και, επιπλέον, ενισχύουν τη γλώσσα, τη δυνατότητα έκφρασης, αλλά και την αυτοπεποίθησή τους. Ακόμη και για τους ίδιους τους συγγραφείς, όμως, όπως χαρακτηριστικά μας αναφέρουν,.όλο αυτό αποτελεί μια πολύ δημιουργική διαδικασία, από την οποία μαθαίνουν τον τρόπο σκέψης των παιδιών, τα “θέλω” τους, καθώς και το πώς να δουλεύουν και να συνεργάζονται μαζί τους.
Ιδιαίτερη θέση στις δράσεις μας κατέχει και η μητρική γλώσσα των παιδιών. Οι οικογένειες που επισκέπτονται καθημερινά τον χώρο του Εργαστηρίου και της Βιβλιοθήκης.προέρχονται από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα (Έλληνες, μετανάστες, πρόσφυγες). Δυο φορές τον μήνα διοργανώνουμε δίγλωσσες μεγαλόφωνες αναγνώσεις, σε μία διαφορετική μητρική γλώσσα με ταυτόχρονη διερμηνεία στα ελληνικά,.ενδυναμώνοντας έτσι την ταυτότητα των παιδιών και τη συμπερίληψή τους. Τα παιδιά κάθε φορά παρακολουθούν με μεγάλο ενδιαφέρον την αφήγηση, “ακούγοντας και μαθαίνοντας τη γλώσσα των φίλων τους”, όπως μας έχουν πει τα ίδια.
Η μουσική δε θα μπορούσε να λείπει από τις δράσεις μας. Στις εκδηλώσεις προσκαλούμε καλλιτέχνες με διαφορετικό μουσικό ήχο, δίνοντας στα παιδιά ποικίλα καλλιτεχνικά-πολιτιστικά ερεθίσματα.και κατακτώντας το δικαίωμα της συμμετοχής σε αυτά από όλους, επί ίσοις όροις. Στο ίδιο πλαίσιο υλοποιήσαμε και το πρόγραμμα “Αν σας τα τραγουδήσουμε; Τα δικαιώματά μας γίνονται τραγούδι”, από το οποίο προέκυψαν.14 εκπληκτικά τραγούδια για τα δικαιώματα των παιδιών, σε στίχους των ίδιων των παιδιών και μουσική και εκτέλεση γνωστών, αγαπημένων καλλιτεχνών.
Τι ρόλο παίζει η πρόληψη, όταν μιλάμε για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση;
Προφανώς είναι προτιμότερο να προλάβεις την κακοποίηση και την εκμετάλλευση από το να επουλώσεις το τραύμα της. Η πρόληψη, δυστυχώς, δεν εγγυάται απόλυτη επιτυχία και, αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές,.δεν θα εξαλείψει το έγκλημα. Είναι, όμως, σαφές ότι πολλές κακοποιήσεις ή/και άλλες παραβιάσεις των δικαιωμάτων του παιδιού θα είχαν αποφευχθεί αν, για παράδειγμα, κάθε φορέας που έχει έστω και την παραμικρή συνδιαλλαγή.με παιδιά διέθετε και τηρούσε συγκεκριμένους κανόνες δεοντολογίας και διασφάλισης παιδιών, φροντίζοντας για τη συχνή επικαιροποίησή τους, καθώς και τη διαρκή εκπαίδευση και έλεγχο όλων των εμπλεκομένων πάνω σε αυτούς.
Τι είναι η πλατφόρμα “U-Report Greece” και με ποιον τρόπο δίνει “φωνή” στα παιδιά;
Το U-Report είναι μια πλατφόρμα της UNICEF που ξεκίνησε το 2011 και χρησιμοποιείται από περισσότερα από 25 εκατομμύρια παιδιά και νέους σε 95 χώρες. Aπό τον Απρίλιο του 2022, η πλατφόρμα ξεκίνησε τη λειτουργία και στη χώρα μας από το Γραφείο της UNICEF στην Ελλάδα,.με εταίρο υλοποίησης το Δίκτυο. Πιο συγκεκριμένα, το “U-Report Greece” είναι μία πλατφόρμα συλλογής δεδομένων, η οποία μέσω μηνιαίων δημοσκοπήσεων που απευθύνονται σε έφηβους και νέους 14-25 ετών, θέλει να μάθει τις απόψεις τους για ζητήματα που τους αφορούν άμεσα. Οι δημοσκοπήσεις που έχουν “τρέξει” στην πλατφόρμα μέχρι τώρα,.πραγματεύονται θέματα όπως ο πόλεμος, η κλιματική κρίση, η ένταξη των προσφύγων και μεταναστών στην ελληνική κοινωνία, τα δικαιώματα του παιδιού κ.ά. Οι έφηβοι και νέοι που ενδιαφέρονται να μοιραστούν τις απόψεις τους,.μπορούν να απαντήσουν μέσω Viber, WhatsApp ή Facebook Messenger ανώνυμα και δωρεάν.
Στο Δίκτυο πιστεύουμε πως τα παιδιά έχουν φωνή, που δυστυχώς δεν ακούγεται ή και αγνοείται σε επίπεδο λήψης αποφάσεων. Έτσι, η πλατφόρμα δίνει βήμα στα παιδιά να εκφράσουν τις ιδέες τους και να προτείνουν τις αλλαγές, που θα ήθελαν να γίνουν στη δική τους κοινότητα.
Τα αποτελέσματα της κάθε δημοσκόπησης κοινοποιούνται και διαδίδονται σε πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, ώστε να επηρεάσουν διαδικασίες χάραξης και υλοποίησης πολιτικών. Οι φωνές των παιδιών και των νέων μπορούν να έχουν πραγματικό αντίκτυπο στην κοινή ζωή, εάν τις αξιοποιήσουμε με σεβασμό.
