Τι θεωρείται γρήγορη απώλεια βάρους και ποια προβλήματα προκαλούν οι ολοένα και πιο δημοφιλείς FAD δίαιτες;

Η ενασχόληση με την εικόνα του σώματος έχει εδραιωθεί με την πάροδο των ετών και ενώ μπορεί να αφορά παθολογικά αίτια (π.χ. νοσογόνο παχυσαρκία), συχνά γίνεται και καθαρά για αισθητικούς λόγους. Σύμφωνα με δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) το 2022, 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι ήταν παχύσαρκοι. Ο ανησυχητικά υψηλός επιπολασμός του παχύσαρκου επηρεάζει τόσο τις ανεπτυγμένες όσο και τις υπανάπτυκτες χώρες, πέρα από όρια εθνικότητας, φύλου και ηλικίας. Παράλληλα, το παγκόσμιο ενδιαφέρον για τις δίαιτες έχει αυξηθεί αντίστοιχα και οι άνθρωποι εμφανίζουν ολοένα και μεγαλύτερη προσκόλληση σε FAD δίαιτες, δηλαδή σε δίαιτες για γρήγορη απώλεια βάρους.

Γράφει η Μαρία Μεντζέλου, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, B.Sc., M.Sc. Ph.D.c

Τι θεωρείται γρήγορη απώλεια βάρους;

Το σημείο στο οποίο η απώλεια βάρους γίνεται ιατρικό πρόβλημα δεν είναι ακριβές. Όμως, συστήνεται περαιτέρω ιατρική αξιολόγηση με απώλεια μεγαλύτερη του 5% του αρχικού βάρους, σε διάστημα 6-12 μηνών, ειδικά όταν η απώλεια αυτή αφορά την τρίτη ηλικία. Όσον αφορά στη σκόπιμη απώλεια βάρους, η απάντηση περικλείει την εξατομίκευση, εξαρτάται δηλαδή κάθε φορά από το άτομο.

Σε γενικές γραμμές, ένας άνθρωπος που είναι πιο μεγαλόσωμος, μπορεί κατά κανόνα να χάνει περισσότερο σωματικό βάρος, μιας και ξεκινάει από μεγαλύτερο ΣΒ. Οι επικαιροποιημένες συστάσεις του WHO προτείνουν ότι ένας υγιής ρυθμός απώλειας βάρους είναι 0,5 έως 1 κιλό την εβδομάδα ή 2 έως 4 κιλά τον μήνα – χωρίς να διαχωρίζει άτομα μικρού ή μεγάλου σωματότυπου. Όπως καταλαβαίνουμε, λοιπόν, γρήγορη απώλεια βάρους μπορεί να θεωρηθεί εκείνη η οποία ξεπερνά το 1 κιλό ανά εβδομάδα ή τα 4 κιλά στο διάστημα ενός μήνα.

Γιατί στρεφόμαστε σε τέτοιου τύπου δίαιτες;

Παρά τα ερευνητικά δεδομένα ότι οι FAD δίαιτες δεν αποτελούν υγιές μέσο απώλειας βάρους, αυτές παραμένουν δημοφιλείς. Οι άνθρωποι που καταφεύγουν σε σχήματα διατροφής και δίαιτες που αποβλέπουν σε μια ταχεία απώλεια βάρους, συνήθως δε βλέπουν τη συνολική εικόνα.

Στον αντίποδα μιας γρήγορης απώλειας βάρους, πέραν φυσικά του αρνητικού ισοζυγίου ενέργειας (Αρνητικό Ισοζύγιο ενέργειας: προσλαμβανόμενες θερμίδες < καταναλισκόμενες θερμίδες) συχνά συνυπάρχουν αποκλεισμοί ολόκληρων ομάδων τροφίμων, περιοριστικές δίαιτες στη θέση μιας ισορροπημένης & πλήρους διατροφής, καθώς ο πρωταρχικός -και ίσως μόνος- γνώμονας είναι η μεγάλη απώλεια βάρους. Τέτοιου τύπου δίαιτες τείνουν να απευθύνονται περισσότερο στη ματαιοδοξία των ανθρώπων παρά στην επιθυμία τους να παραμείνουν υγιείς. Η έμφαση δίνεται στους πόντους και τα κιλά, όχι στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη ή καρδιαγγειακής νόσου ή τη βελτίωση της υγείας. Το σωματικό βάρος, όμως, είναι το αποτέλεσμα όλων των επιλογών μας, διατροφικών και τρόπου ζωής.

Μπορεί να διατηρηθεί το σωματικό βάρος με τέτοιες δίαιτες;

Αν πάρουμε ως δεδομένο στην προηγούμενη ερώτηση ότι η απώλεια βάρους επιτυγχάνεται, κάτι το οποίο δεν είναι και τόσο δύσκολο, αφού, όπως εξηγήσαμε, οφείλεται βασικά σε αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας, χωρίς να παίζει ρόλο το πώς έχει επιτευχθεί αυτό. Το αμέσως επόμενο λογικό ερώτημα που προκύπτει είναι αν αυτή η αλλαγή μπορεί να διατηρηθεί μακροχρόνια. Η απάντηση είναι πώς κατά κανόνα όχι, αφού υπολείπονται εξατομίκευσης και ενώ μπορεί να έχουν ορισμένους κανόνες, αυτοί δεν είναι εφικτό να ακολουθηθούν μακροχρόνια. Έτσι, αποτελέσματα έρευνας δείχνουν ότι μετά το πέρας μιας τέτοιας δίαιτας, και επιστρέφοντας στις συνήθειες & τρόπο ζωής προ-παρέμβασης, ανακτάται μέρος, όλο ή ακόμα και περισσότερο από το αρχικά απωλεσθέν βάρος.

Ποια τα πιθανά προβλήματα;

Θέλουμε να πιστεύουμε ότι αν χάσουμε βάρος, ολόκληρη η ζωή μας θα βελτιωθεί.και αυτό είναι συχνά το μήνυμα του μάρκετινγκ πίσω από τις FAD δίαιτες. Αποτελούν μια πολύ απλουστευμένη οπτική. Κάθε φορά που ένα μήνυμα είναι υπεραπλουστευμένο και ακούγεται πολύ καλό για να είναι αληθινό, μάλλον είναι. Η πραγματικότητα είναι ότι οι δίαιτες αυτές, επιστημονικά τεκμηριωμένα, δεν υπερτερούν μιας ισορροπημένης υγιεινής διατροφής, όπως π.χ. τα διατροφικά πρότυπα που ακολουθούνται στη Μεσογειακή Διατροφή. Πιο συγκεκριμένα, τα πιθανά προβλήματα που προκύπτουν είναι:

Αυξημένη κατανάλωση πυκνών θερμιδικά τροφίμων.

Έρευνες δείχνουν ότι η πρόσληψη λιγότερων θερμίδων μέσω τέτοιων διαιτών μπορεί να οδηγήσει σε ορμονική ανισορροπία, η οποία διεγείρει το αίσθημα της όρεξης & αυξάνει την επιθυμία για πυκνά θερμιδικά τρόφιμα – διαιτολογικά, αυτό ερμηνεύεται ως τρόφιμα κακής ποιότητας/ επεξεργασμένα, υψηλά σε σάκχαρα και λίπη, με χαμηλή θρεπτική αξία (κενές θερμίδες).

Μη ισορροπημένη διατροφή, ανεπάρκειες θρεπτικών συστατικών & συμπτώματα.

Ορισμένες FAD δίαιτες αποκλείουν ολόκληρες ομάδες τροφίμων.-όπως το σιτάρι, η γλουτένη ή τα γαλακτοκομικά-.που περιέχουν θρεπτικά συστατικά απαραίτητα για την υγεία. Ακολουθώντας μια τέτοια δίαιτα,.χάνεται η προστατευτική επίδραση στην υγεία που παρέχει ένα ισορροπημένο διατροφικό πρότυπο. Παράλληλα, δίαιτες όπως η Keto (σχήμα με πολύ χαμηλή πρόσληψη υδατανθράκων και υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος και πρωτεΐνη).μπορούν να οδηγήσουν σε χαμηλή πρόσληψη φρούτων και λαχανικών.– καθώς περιέχουν εκ φύσεως σάκχαρα και υδατάνθρακες. Αποκλείοντας από την καθημερινή διατροφή φρούτα & λαχανικά,.αποκλείονται ταυτόχρονα και τα πολυάριθμα οφέλη τους για την υγεία.– όπως οι φυτικές ίνες και σημαντικές βιταμίνες –.γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο ανεπάρκειας θρεπτικών συστατικών. Οι ανεπάρκειες οδηγούν σε συμπτώματα που διαβαθμίζονται από πονοκέφαλο έως δυσκοιλιότητα,.υπερβάλλον αίσθημα κόπωσης και αδυναμία,.με άμεση επίδραση στην καθημερινότητα και τη ζωή.

Διαταράσσουν τη σχέση με το φαγητό, μπορεί να πυροδοτήσουν διατροφικές διαταραχές.

Πολλές από αυτές τις δίαιτες ωθούν στη νοητή κατηγοριοποίηση των τροφίμων ως “καλά” ή “κακά”. Αυτό, δεν αποτελεί υγιή τρόπο να βλέπουμε τα τρόφιμα που καταναλώνουμε,.καθώς όλα τα τρόφιμα μπορούν να εξυπηρετήσουν έναν σκοπό,.ακόμη κι αν αυτός είναι απλώς η ευχαρίστηση. Μια τέτοια ασπρόμαυρη λογική μπορεί να οδηγήσει σε επιβλαβή μοτίβα σκέψης.έως και σε διατροφικές διαταραχές, ακόμη και όταν δεν ακολουθείται πια η εν λόγω δίαιτα,.ενώ ταυτόχρονα, δομείται ένας φαύλος κύκλος αυτο-περιορισμού και binge eating.

Πηγή άρθρου: medNutrition