Home / Cozyhome  / Cozy Meets  / KAAF Architects: Shaping a sustainable future

KAAF Architects: Shaping a sustainable future

Alexandros Kitriniaris KAAF Architects
Θεμελιώνοντας την πρακτική των KAAF Architects στη βιωσιμότητα, ο πολυβραβευμένος αρχιτέκτονας Αλέξανδρος Κιτρινιάτης γίνεται αγγελιοφόρος ενός σημαντικού μηνύματος: Το μέλλον μας είναι η αειφορία!

 

Η άκρως εντυπωσιακή αρχιτεκτονική γραφή του Αλέξανδρου Κιτρινιάρη δεν οφείλεται αποκλειστικά στη δεινότητά του να συνθέτει κτηριακές και τοπιακές δομές, που μαγνητίζουν το βλέμμα. Θεμελιώνοντας την πρακτική των KAAF Architects στη βιωσιμότητα, ο πολυβραβευμένος αρχιτέκτονας γίνεται αγγελιοφόρος ενός σημαντικού μηνύματος: Το μέλλον μας είναι η αειφορία!

 

Πίσω από την ονομασία της πρακτικής σας κρύβεται μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. Θα θέλατε να τη μοιραστείτε μαζί μας;

Φυσικά. Θεωρώ ότι ο αρχιτεκτονικός χώρος συνδέεται με την ενσώματη εμπειρία, η οποία κατανοείται από το σύνολο των αισθήσεων. Η απτική σχέση του σώματος με την ύλη παίζει κυρίαρχο ρόλο στη συνθετική μας προσέγγιση. Προς αυτήν την κατεύθυνση, το ακρωνύμιο KAAF αποκτά ένα βαθύτερο εγγενές νόημα, καθώς περιγράφεται στο Αραβικό αλφάβητο ως παλάμη και προέρχεται από το φοινικικό γράμμα kaf/kaph ή το ελληνικό γράμμα K (Κάπα). Η σημασία της παλάμης έχει σημαντική επιρροή στην αρχιτεκτονική, καθώς ενσωματώνει την ανθρώπινη δημιουργικότητα και την κατασκευαστική καθαρότητα. Προς αυτήν τη συνθήκη, η παλάμη, το ανθρώπινο χέρι, σχηματοποιεί μέσω της γραφής τα ρευστά όρια μεταξύ του φυσικού περιβάλλοντος και της νέας κατασκευής, σε μια προσπάθεια ένταξης κάθε έργου που σχεδιάζουμε στο πλαίσιο της οικονομικής βιωσιμότητας, της περιβαλλοντικής απόδοσης και της κοινωνικής υπευθυνότητας, με απώτερο στόχο τη δημιουργία βιώσιμων κτηριακών και τοπιακών υποδομών.

 

Caves & Waves Sustainable Hotel & Resort

Caves & Waves, 6* Sustainable Hotel & Resort, Κρήτη. Photo: Courtesy of KAAF Architects.

 

Η έννοια της βιωσιμότητας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία. Πώς ενσωματώνετε αυτές τις έννοιες στην πρακτική σας;

Η φιλοσοφία του γραφείου μας δεσμεύεται στην τριπλή μεθοδολογία των αρχών της αειφορίας, η οποία υποστηρίζει ότι η μακροπρόθεσμη και βιώσιμη εξέλιξη απαιτεί την ισορροπημένη επίτευξη της οικονομικής βιωσιμότητας, της κοινωνικής υπευθυνότητας και της περιβαλλοντικής απόδοσης, σύμφωνα με τους 17 στόχους του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, όπως συντάχθηκαν το 2015.

Πριν ξεκινήσουμε τον σχεδιασμό ενός έργου, επισκεπτόμαστε ομαδικά τον τόπο, ώστε να αφουγκραστούμε τις ιδιαιτερότητές του. Λαμβάνουμε μετρήσεις από το περιβάλλον και σκιτσάρουμε διαρκώς, θέλοντας να αποτυπώσουμε τα δομικά στοιχεία της ταυτότητάς του. Συζητάμε με την τοπική κοινωνία -τους κατοίκους, τους επιχειρηματίες, τους τεχνίτες-, μελετάμε την τοπική οικονομία, τις κύριες πηγές εσόδων των κατοίκων μέσα από ερωτηματολόγια. Καθώς επιστρέφουμε στο γραφείο, προσομοιώνουμε τα δεδομένα και σχεδιάζουμε συγκεκριμένες στρατηγικές βιωσιμότητας, με σκοπό να διασφαλίσουμε το κεφάλαιο της επένδυσης και τον κύκλο ζωής του έργου.

 

Επομένως, ποιοι παράγοντες πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψιν για τη δημιουργία ενός βιώσιμου αρχιτεκτονικού έργου;

Ένα βιώσιμο αρχιτεκτονικό έργο θα πρέπει να λαμβάνει υπόψιν του το φυσικό και το δομημένο περιβάλλον, συμπεριλαμβάνοντας τα φυσικά φαινόμενα και τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής. Πιο συγκεκριμένα, οι παράγοντες αυτοί σχετίζονται με τον προσανατολισμό, τη θέα, τη σχετική υγρασία, τη θερμοκρασία του αέρα και του εδάφους, το ποσοστό κάλυψης του ουρανού, την ταχύτητα και την κατεύθυνση του ανέμου, την άμεση και διαχεόμενη ακτινοβολία, τον άμεσο και διαχεόμενο φωτισμό.

Επίσης, όσον αφορά στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον, αυτό το οποίο διερευνά το γραφείο μας, πριν την έναρξη των μελετών ενός έργου, σχετίζεται με τη φέρουσα ικανότητα του οικοσυστήματος, την επάρκεια της πρώτων υλών της περιοχής, τη δυνατότητα σύνδεσης με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τη συγκέντρωση ρύπων στην ατμόσφαιρα, τη στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα και τις ελάχιστες αποστάσεις τοπικών εργοστασίων ή τοπικών συνεργείων παραγωγής, μεταφοράς, αποθήκευσης και επεξεργασίας υλικών με υπεύθυνη διαχείριση.

 

Caves & Waves Spa

Caves & Waves, 6* Sustainable Hotel & Resort, Κρήτη. Photo: Courtesy of KAAF Architects.

 

Αναφερθήκατε στη χρήση τοπικών δομικών υλικών. Ποια από αυτά θεωρείτε άξια ενσωμάτωσης στα έργα σας;

Η εντοπιότητα της πρώτης ύλης καθίσταται το κύριο συστατικό των αρχών της βιωσιμότητας. Για παράδειγμα, η πέτρα, που χρησιμοποιήσαμε στο Μουσείο Αρωμάτων και Φυσικών Καλλυντικών στην Κρήτη, συλλέχθηκε από τον ίδιο τον τόπο, καθιστώντας τη μοναδική στην Ελλάδα. Το ίδιο συμβαίνει με τη μαύρη πέτρα της Αίγινας, με την Κόκκινη πέτρα της Σαντορίνης ή με τον γκρι σχιστόλιθο Καβάλας, τον οποίο χρησιμοποιούμε σε ένα έργο που ολοκληρώνουμε εντός του 2022. Το ξύλο και το χώμα, η τεχνική της συμπιεσμένης γης, δύο φυσικά ανακυκλώσιμα υλικά, με τα οποία σχεδιάσαμε την κατοικία Earthwood, αποτελούν ειδικό πεδίο έρευνας και πειραματισμού με το εργαστήριο δομικών υλικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Αυτήν την περίοδο σχεδιάζουμε στο γραφείο σημαντικά έργα με φέρων οργανισμό από σταυρωτή επικολλητή ξυλεία και φορείς από σύνθετη ξυλεία, ακολουθώντας τα βήματα του καθηγητή μου Παναγιώτη Τουλιάτου, ο οποίος με συμβουλεύει συχνά και με στηρίζει προς αυτήν την κατεύθυνση. Παρόλα αυτά, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, τόσο κατά την καλλιέργεια της ξυλείας, η οποία πρέπει να γίνεται σε δάση με υπεύθυνη διαχείριση, όσο και κατά την παραγωγή και την επεξεργασία της από βιομηχανίες, οι οποίες οφείλουν να φέρουν συγκεκριμένες οικολογικές πιστοποιήσεις.

 

Earthwood KAAF Architects

Earthwood, Ecological House, Σαλαμίνα. Photo: Courtesy of KAAF Architects.

 

Είπατε πως το υφιστάμενο φυσικό ή δομημένο περιβάλλον είναι σημαντικό για τη διαμόρφωση μιας βιώσιμης αρχιτεκτονικής δομής. Ωστόσο, η ευρεία και χωρίς σχεδιασμό ανοικοδόμηση των δεκαετιών του ‘60 και του ‘70 στην Ελλάδα κατακρεούργησε τα αστικά περιβάλλοντα. Πώς κατορθώνετε να ξεπερνάτε αυτόν τον τεράστιο σκόπελο;

Το σημαντικότερο πρόβλημα των δεκαετιών της ανοικοδόμησης στις οποίες αναφέρεστε είναι η άναρχη μαζική δόμηση από σκυρόδεμα, η οποία ισοπέδωσε δάση, ρέματα και λόφους, για να μπορέσει να καλύψει τις ανάγκες του συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού. Παράλληλα, είναι γεγονός ότι το αστικό περιβάλλον συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ποσοστό των εκπομπών CO2 στην ατμόσφαιρα. Ένα δάσος απορροφά και αποθηκεύει CO2, ιδίως κατά το στάδιο της ανάπτυξής του, ενώ εμπλουτίζει ταυτόχρονα την ατμόσφαιρα με οξυγόνο.

Καταλαβαίνετε, επομένως, ότι όταν καίγεται ένα δάσος, το κρισιμότερο πρόβλημα είναι η άμεση απελευθέρωση CO2 στην ατμόσφαιρα, σε βαθμό που το οικοσύστημα δεν μπορεί να το διαχειριστεί, δημιουργώντας σημαντικές επιπτώσεις, τόσο στον κύκλο ζωής του, όσο και στα υποστηρικτικά του οικοσυστήματα. Επομένως, ένας τρόπος διασφάλισης της εύρυθμης λειτουργίας του αστικού οικοσυστήματος είναι η κατασκευή κτηρίων, που μπορούν να αποθηκεύουν το διοξείδιο του άνθρακα στη μάζα τους, λειτουργώντας ταυτόχρονα ως πνεύμονες πρασίνου στον αστικό ιστό και βελτιώνοντας με αυτόν τον τρόπο τις συνθήκες διαβίωσης στα σύγχρονα αστικά κέντρα.

 

Πιστεύετε ότι η πανδημία έκανε πιο επίκαιρο τον βιώσιμο σχεδιασμό;

Ο βιώσιμος σχεδιασμός ήταν πάντα επίκαιρος! Αυτό είναι διακριτό αν παρατηρήσει κανείς την ανώνυμη αρχιτεκτονική, δηλαδή την αρχιτεκτονική που δεν έχει σχεδιαστεί από αρχιτέκτονες, αναφερόμενος στο ομότιτλο λεύκωμα του Άρη Κωνσταντινίδη. Υπάρχουν εξαιρετικά παραδείγματα υπόσκαφων κτηρίων στη Σαντορίνη, το Μεξικό, τη Σαχάρα, που έχουν χτιστεί από τοπικούς τεχνίτες. Εντάσσονται πλήρως στο τοπίο. Αφενός, χρησιμοποιούν μικρά ανοίγματα στον βορρά για την ανακύκλωση του αέρα, ενισχύοντας τον φυσικό δροσισμό, αερισμό και φωτισμό των εσωτερικών χώρων. Αφετέρου, ανοίγουν φεγγίτες στις θολωτές οροφές για την εξαγωγή του θερμού αέρα με φυσική ροή. Δεν μπορεί να υπάρξει αρχιτεκτονική που να μην είναι βιοκλιματική. Πιθανά, μία από τις συνιστώσες της πανδημίας είναι ότι μας υπενθύμισε πως θα πρέπει να σχεδιάζουμε σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές ως προς τον αερισμό, φωτισμό και δροσισμό των χώρων, καθώς και σύμφωνα με πιστοποιήσεις οικολογικών υλικών. Ίσως είναι ένα από τα θετικά της.

 

Bioaroma KAAF Architects

Bioaroma, Museum & Experience Store of fragrances and natural cosmetics, Κρήτη. Photo: Simone Bossi.

 

Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίασή σας για το 100% Hotel Show, με θέμα το Sustainable Hotel Design, είχατε θέσει ένα σημαντικό ερώτημα: Τι παραδίδουμε στις επόμενες γενιές. Ποιο πιστεύετε πως οφείλει να είναι το κληροδότημα των νέων δημιουργών;

Ο όρος της αειφορίας ή της βιωσιμότητας προέρχεται από τη μετάφραση του αγγλικού όρου “sustain”, ο οποίος προέρχεται από το λατινικό “sustinere” και σημαίνει “διατηρώ”. Βιώσιμη, επομένως, είναι η κοινωνία που μπορεί να διατηρείται από γενιά σε γενιά, που είναι αρκετά ευέλικτη και σοφή, ώστε να μην υπονομεύει τα φυσικά, αλλά και τα κοινωνικά υποστηρικτικά της συστήματα. Προς αυτήν την κατεύθυνση, ως αειφόρος χαρακτηρίζεται η ανάπτυξη, που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιούν ή να καλύπτουν τις δικές τους ανάγκες.

Εδώ έγκειται και το ερώτημά σας για το κληροδότημα των νέων δημιουργών. Να δημιουργούμε την υποδομή, τον υποδοχέα, τη μήτρα για την ένταξη της νέας κατασκευής στο φυσικό ή δομημένο περιβάλλον. Η νέα κατασκευή θα πρέπει να ανακυκλώνεται, να αποσυναρμολογείται και να αποθηκεύεται. Θα πρέπει να σχεδιάζεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορεί να επαναχρησιμοποιείται σε νέα χρήση. Το ξύλο, για παράδειγμα, ως φυσικό δομικό υλικό, παίζει κυρίαρχο ρόλο σε αυτήν την αλυσίδα της βιο-οικονομίας που συζητάμε. Αυτός είναι και ο βασικός τομέας της έρευνάς μου μέσα από την οικολογία των υλικών, κάτι το οποίο εφαρμόζω και στο έμπρακτο έργο.

 

Void

Void, Vacation House with Guestroom and Office, Κύθηρα. Photo: Courtesy of KAAF Architects.

 

Είστε μόλις 35 ετών και μετράτε ήδη 25 διεθνή αρχιτεκτονικά βραβεία και 10 ακαδημαϊκές βραβεύσεις και υποτροφίες. Είναι αυτές κινητήριος δύναμη για τη συνέχεια;

Κινητήριος δύναμη για τη συνέχεια είναι η συνεχής προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Στη ζωή δεν μπορείς να είσαι σίγουρος για τίποτα. Τα πάντα είναι ρευστά. Αυτή η συνεχής αναζήτηση κρύβει μια συνεχή δίψα για επιπλέον γνώση. Είμαστε σαν ένα σφουγγάρι, που απορροφάει όλη την πληροφορία τη δεδομένη στιγμή και όταν το στύψουμε θα μείνει η ουσία, κάτι που μου αναφέρει συχνά ο καθηγητής μου Τάσης Παπαϊωάννου. Αυτό πιθανά συνδέει, στη δική μου περίπτωση, την παράλληλη πορεία του ακαδημαϊκού και του επαγγελματικού βίου.

Το πεδίο έρευνάς μου σε διδακτορικό επίπεδο αφορά στη διερεύνηση της αρχιτεκτονικής οικολογίας και της ανθρώπινης φυσιολογίας μέσω καινοτόμων βιο-τεχνολογικών εφαρμογών, με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και της ποιότητας ζωής στα σύγχρονα αστικά κέντρα. Άλλωστε, η πρόσθεση της επιστροφής του ανθρώπου στη φύση αποτελεί εγχείρημα σε χρόνο δεύτερο, όπως επισημαίνει ο επιβλέπων καθηγητής μου Κωνσταντίνος Μωραΐτης, με πρώτη περίοδο εφαρμογής τη ρομαντική επανάσταση του 19ου αιώνα. Αυτή η συνεχής αλληλοτροφοδότηση του επαγγέλματος του αρχιτέκτονα – μηχανικού μέσα από την έρευνά μου στον τομέα του βιώσιμου σχεδιασμού είναι η κινητήριος δύναμη για τη συνέχεια.

 

Void interior

Void, Vacation House with Guestroom and Office, Κύθηρα. Photo: Courtesy of KAAF Architects.

 

Ποια είναι εν τέλει η αφετηρία ενός δημιουργού;

Κάθε ερέθισμα, που λαμβάνουμε από το εξωτερικό περιβάλλον, παραμένει ως εν δυνάμει λανθάνουσα συνθήκη και γίνεται ορατή μονό μέσα από την επεξεργασία του ίδιου του έργου. Ο Friedrich Nietzsche ανέφερε ότι τον μεγαλύτερο ρόλο σε ένα εύρημα τον παίζει η τύχη, οι περισσότεροι, όμως, δεν τη συναντούν ποτέ. Επομένως, η αφετηρία του δημιουργού αποτελεί ερώτημα αμφίπλευρο, το οποίο ισορροπεί ανάμεσα σε δύο συνθήκες.

Αφενός, τη συνθήκη της προσωπικής έκφρασης και γραφής του δημιουργού τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, που ο ίδιος ξεκινάει τη μελέτη ενός νέου έργου, και αφετέρου, τη συνθήκη της ταυτότητας του τόπου στον οποίο απευθύνεται το έργο αυτό. Η προσωπική έκφραση του δημιουργού εμπεριέχει βιώματα, εμπειρίες και προθέσεις, οι οποίες σχηματοποιούνται μέσω της γραφής. Από την άλλη, η συνθήκη της ταυτότητας του τόπου εμπεριέχει το φυσικό περιβάλλον και τα φυσικά φαινόμενα, καθώς και το δομημένο περιβάλλον και τις ανθρώπινες κατασκευές, είτε αυτές αναφέρονται σε κτηριακές είτε σε τοπιακές υποδομές στο σύνολο της οικοσυστημικής θεώρησης.

 

Caves & Waves KAAF Architects

Caves & Waves, 6* Sustainable Hotel & Resort, Κρήτη. Photo: Courtesy of KAAF Architects.

 

Ποια έργα σας θα δούμε να ολοκληρώνονται στο άμεσο μέλλον και ποιο είναι το όραμά σας για τη συνολική πορεία της KAAF Architects;

Αυτήν την περίοδο σχεδιάζουμε έργα ευρείας κλίμακας, όπως ξενοδοχεία και κατοικίες, κτήρια γραφείων, βιοτεχνικά και φαρμακευτικά κτήρια, μουσεία και αθλητικές εγκαταστάσεις, με χρονικό ορίζοντα υλοποίησης το διάστημα 2022-2025.

Το όραμά μας για τη συνολική πορεία της KAAF είναι ο σχεδιασμός και η παραγωγή βιώσιμων κτηριακών και τοπιακών υποδομών, πλήρως ενταγμένων στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον. Υποδομές οι οποίες θα εκμεταλλεύονται άρτια τον προσανατολισμό και τις θεάσεις, θα ευνοούν τον φυσικό φωτισμό, δροσισμό και αερισμό των εσωτερικών χώρων, θα κατασκευάζονται από φυσικά δομικά και ανακυκλώσιμα υλικά. Θα χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, θα ανακυκλώνουν άρτια το νερό, θα διαχειρίζονται τα λύματα και τα απορρίμματα.

Θα ενισχύουν τη βιο-οικονομία, δημιουργώντας θέσεις εργασίας για την τοπική κοινωνία, θα προωθούν την προσβασιμότητα και την ίση κατανομή όλου του πληθυσμού, θα προάγουν την άμιλλα και τον υγιή ανταγωνισμό. Και θα μηδενίζουν την εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, με αποτέλεσμα να εντάσσονται στο παγκόσμιο δίκτυο βιώσιμων κατασκευών, ελαχιστοποιώντας το οικολογικό τους αποτύπωμα και επιδρώντας θετικά στο περιβάλλον.

 

LOGO KAAF Architects

KAAF | Kitriniaris Associates Architecture Firm

Κουμπάρη 4, Αθήνα

T.: 210 3390047

www.kaaf.gr

[email protected]

 

Κεντρική εικόνα: Αλέξανδρος Κιτρινιάρης, Photo credits: Thomas Chalastanis.

 

[email protected]

“I must be a mermaid, Rango. I have no fear of depths and a great fear of shallow living.” Anais Nin