Τα Χριστούγεννα στην Ελλάδα δεν είναι μόνο μια θρησκευτική γιορτή, είναι μια γιορτή γεύσεων, μυρωδιών και οικογενειακής θαλπωρής.
Κάθε πιάτο έχει τη δική του ιστορία, κάθε γεύση φέρνει στο τραπέζι αναμνήσεις και παραδόσεις αιώνων. Από τα κλασικά μελομακάρονα και κουραμπιέδες μέχρι τα ιδιαίτερα εδέσματα κάθε περιοχής, η ελληνική κουζίνα των Χριστουγέννων είναι μια γαστρονομική περιήγηση στην καρδιά της παράδοσης. Τα παραδοσιακά έθιμα τα συναντάμε και στην γαστρονομία του τόπου.
Χοιροσφάγια & πηχτή – Η καρδιά των ελληνικών Χριστουγέννων
Πριν από τα φωτάκια και τα χριστουγεννιάτικα δέντρα, τα δώρα των Χριστουγέννων τα “έδινε” το γουρούνι. Τα χοιροσφάγια είχαν αποκτήσει σε πολλά μέρη της Ελλάδας, στοιχεία τελετουργίας επιβίωσης και αφθονίας. Για παράδειγμα το σφάξιμο γινόταν με ειδικό μαχαίρι και θύτης ήταν ο αρχηγός της οικογένειας. Με το αίμα του ζώου σχημάτιζαν σταυρό στο μέτωπο των μικρών παιδιών για τον πονοκέφαλο. Κάρφωναν το ρύγχος του χοίρου στον τοίχο ή πάνω από την πόρτα για να διώχνει τους καλικαντζάρους. Από τη σπλήνα και το συκώτι του μάντευαν το μέλλον της οικογένειας.
Σχηματίζονταν παρέες στα σπίτια και δοκίμαζαν τους χοιρινούς μεζέδες και παρασκεύαζαν τα λουκάνικα, τα απάκια και τα σύγλινα. Από το κρέας γεννιόταν η πηχτή, το πιο λιτό και ουσιαστικό χριστουγεννιάτικο πιάτο, που έδενε οικογένειες, αυλές και χειμωνιάτικα τραπέζια. Ένα πιάτο που μυρίζει χειμώνα, υπομονή και κοινότητα.
Λαχανοντολμάδες – Τυλίγουν την παράδοση
Στη Βόρεια Ελλάδα και την Ήπειρο, οι λαχανοντολμάδες δεν είναι απλώς γιορτινοί. Βασικό πιάτο για το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι, ήταν τα γιαπράκια, κοινώς λαχανοντολμάδες. Η ονομασία «γιαπράκια» προέρχεται από την τούρκικη λέξη Yaprak που σημαίνει «φύλλο».
Είναι συμβολικοί. Ένα πιάτο σιωπηλό, αλλά βαθιά φορτισμένο με νόημα.
Το τύλιγμα του λάχανου παραπέμπει στα σπάργανα και το φάσκιωμα, του νεογέννητου Χριστού. Αυτό το φαγητό αποτελεί γέφυρα ανάμεσα στη νηστεία και τη γιορτή.
Η κλασική συνταγή για λαχανοντολμάδες έχει γέμιση με χοιρινό, αλλά πλέον πολλοί χρησιμοποιούν μείγμα από δύο ή τρία είδη κρέατος.
Στην Κεντρική Μακεδονία τα μαγειρεύουν μαζί με πανσέτα και δεν έχουν σάλτσα αυγολέμονο. Χωρίς αυγολέμονο φτιάχνονται και οι ποντιακοί σαρμάδες, οι οποίοι επιπλέον τυλίγονται σε φύλλα από μαύρο λάχανο. Το σίγουρο είναι ότι το τύλιγμα του λαχανοντολμά θέλει τέχνη και προσοχή για να μη σκιστούν τα φύλλα.
Η συνταγή είναι από www.giorgostsoulis.com
Μπάμπω – Το νόστιμο έθιμο της Θράκης
Η «Μπάμπω» είναι ένα παραδοσιακό Χριστουγεννιάτικο πιάτο που συναντάται κυρίως στη Θράκη, ιδιαίτερα στον Έβρο. Η μπάμπω δεν χαρίζεται σε κανέναν. Είναι ένα πιάτο που μιλά για αντοχή, πειθαρχία και τη χαρά της επιστροφής στο σπίτι.
Πρόκειται για ένα χοιρινό φαγητό, συνήθως σιγοβρασμένο με πολλά μυρωδικά και μπαχαρικά, που παρασκευάζεται από το κρέας του χοίρου μετά το σφάξιμο, σύμφωνα με το παλαιό έθιμο. Στη Θράκη, σιγοβράζει όλη νύχτα για να είναι έτοιμη το πρωί των Χριστουγέννων.
Η προετοιμασία του γίνεται ολονύχτια, ώστε το πιάτο να είναι έτοιμο την επόμενη μέρα, συνήθως μετά τη θεία λειτουργία των Χριστουγέννων. Σερβίρεται ζεστό, και αποτελεί ένα από τα κύρια πιάτα στο θρακιώτικο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Συνοδεύεται συχνά με παραδοσιακά συνοδευτικά, ενώ η διαδικασία παρασκευής της έχει και κοινωνικό χαρακτήρα, καθώς γίνεται συλλογικά από τα μέλη της οικογένειας ή της κοινότητας.
Χριστόψωμο – Το ψωμί που δεν κόβεται, ευλογείται
Σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, το Χριστόψωμο έχει άλλη όψη, αλλά την ίδια σημασία. Η περίοδος των Χριστουγέννων είχε πάντα ιδιαίτερη σημασία.
Από αρχαίες εποχές, ο χειμώνας και η μικρότερη μέρα σηματοδοτούσαν το τέλος της νύχτας και την επιστροφή του φωτός.
Μια στιγμή που για τους προγόνους μας, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, είχε ζωτική σημασία για τη συγκομιδή, τη δουλειά στα χωράφια και τον κύκλο της ζωής.
Η σύνδεση αυτή με τη διατροφή και τη σοδειά εκφραζόταν μέσα από θυσίες και προσφορές στους Θεούς: σπουδαίο φαγητό ήταν το ψωμί, συχνά ενισχυμένο με μέλι, μπαχαρικά, ξηρούς καρπούς και ξερά φρούτα.
Κάπως έτσι γεννήθηκε το Χριστόψωμο: ένα γλυκό ψωμί γεμάτο ιστορία, που φτιάχνεται λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα. Στη μέση φέρει σταυρό, ενώ πάνω του βρίσκουμε καρύδια ή αμύγδαλα που συμβολίζουν αφθονία και ζύμη σε σχήματα ζώων, καρπών ή εργαλείων, που αφηγούνται την καθημερινότητα και τις ελπίδες της οικογένειας. Και το πιο σημαντικό: το ψωμί αυτό δεν κόβεται με μαχαίρι, αλλά σπάει με τα χέρια, σεβόμενο τη ζωή και το πνεύμα της παράδοσης.
Η συνταγή είναι από https://akispetretzikis.com
Γουρουνόπουλο στον φούρνο – Η στιγμή της απόλυτης γιορτής
Από τη Στερεά Ελλάδα μέχρι την Πελοπόννησο και την Κρήτη, το γουρουνόπουλο σηματοδοτεί το πέρασμα από τη στέρηση στη χαρά. Ψημένο αργά, με λεμονόφυλλα, μυρωδικά και χρόνο.
Το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι είναι από τα πιο πλούσια και γιορτινά της χρονιάς. Κεντρικό ρόλο παίζει πάντα το κρέας: χοιρινό ή γαλοπούλα, που άλλοτε προερχόταν από τον χοίρο του νοικοκύρη, σήμερα αγοράζεται προσεκτικά για να διασφαλιστεί η αφθονία και η γεύση.
Στο κέντρο του τραπεζιού δεσπόζει το Χριστόψωμο, με το σταυρό του και το άσπαστο καρύδι στο κέντρο, ενώ το κόκκινο κρασί της καινούργιας σοδειάς γεμίζει τα ποτήρια για τις ευχές: «Χρόνια πολλά και του χρόνου».
Με αυτή τη μαγεία της παράδοσης, ας ετοιμάσουμε το δικό μας γιορτινό πιάτο: γουρουνόπουλο με πατάτες στο φούρνο.
Η συνταγή είναι από: www.argiro.gr
Μελομακάρονα & δίπλες
Αν τα Χριστούγεννα είχαν γεύση, θα ήταν μέλι και καρύδι. Τα μελομακάρονα και οι δίπλες τρώγονται με τα χέρια, μοιράζονται χωρίς μέτρημα και κουβαλούν παιδικές αναμνήσεις σε κάθε μπουκιά.
Τραγανά απέξω, μαλακά μέσα, τα παραδοσιακά μελομακάρονα είναι τα πιο νόστιμα μπισκότα, που τα περιμένουμε όλο το χρόνο. Σερβίρονται με καλής ποιότητας μέλι και μπόλικα καρύδια.
Αυτές οι συνταγές είναι γιορτή, είναι μνήμες, είναι η ψυχή των Χριστουγέννων που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά.
Δοκιμάζοντάς τες, γιορτάζουμε την Ελλάδα μέσα από τη μαγεία της κουζίνας της, κρατώντας ζωντανή την παράδοση και μοιράζοντας αγάπη σε κάθε μπουκιά.
Τηγανίτες ψημένες πάνω σε πυρωμένη πέτρα και μέσα στο τζάκι, που στην συνέχεια τις μελώνουν σε ζαχαρόνερο, με καρύδια και κανέλα, είναι το γλύκισμα που τρώγεται το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων.
Το έθιμο συμβολίζει τα σπάργανα του Ιησού στην φάτνη και έρχεται από το βάθος του χρόνου.
Η συνταγή είναι από: www.steliosparliaros.gr
