Ερωτήματα όπως αυτό εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο επιστημονικής έρευνας πολύ αφότου οι αρχαίοι Σουμέριοι άρχισαν να ερμηνεύουν τα όνειρα ως προμηνύματα του μέλλοντος, περίπου 5000 χρόνια π.Χ. (Black and Green, 1992).
Μια απάντηση στο ερώτημα για το από τι είναι φτιαγμένα τα όνειρα είναι σχετικά απλή. Ενδιαφέρον έχει ο ορισμός που έδωσαν οι Meaidi, Jennum, Ptito και Kupers (2014) ότι «τα όνειρα είναι μια κατάσταση συνείδησης που προκαλείται από αυτο-δημιουργούμενες αισθητηριακές, γνωστικές και συναισθηματικές διαδικασίες» (σελ. 592).
Το «αυτο-δημιουργούμενες» σημαίνει ότι αυτές οι εμπειρίες παράγονται μέσα από τον ίδιο τον εγκέφαλο, αντί να είναι το τελικό αποτέλεσμα ενός μηνύματος που στάλθηκε στον εγκέφαλο για ερμηνεία από τον κόσμο εκτός μας. Επίσης, τα όνειρα αντιπροσωπεύουν μια αλλαγμένη κατάσταση συνείδησης. Όταν κοιμόμαστε, δεν είμαστε συνδεδεμένοι και δεν ανταποκρινόμαστε σε σήματα από τον έξω κόσμο, ή τουλάχιστον όχι με τον συνηθισμένο τρόπο.
Όλες οι αισθήσεις μας αντιπροσωπεύονται στα όνειρα. Τα όνειρα σχεδόν πάντα περιέχουν οπτικές πληροφορίες, και περίπου το 40% έως 60% των ονείρων περιλαμβάνουν ήχο. Η αφή βιώνεται λιγότερο συχνά στα όνειρα (περίπου 15-30% των ονείρων), και ακόμη πιο σπάνια (λιγότερο από το 1% του χρόνου) είναι τα όνειρα που περιλαμβάνουν οσφρητικές ή γευστικές αισθήσεις (Zadra, Nielsen and Donderi, 1998).
P
Δεδομένου του εξέχοντος ρόλου που παίζουν οι αισθητηριακές εμπειρίες στα όνειρα, οι επιστήμονες αναρωτήθηκαν, αν το μέγεθος της εμπειρίας του ονειρευόμενου με ένα συγκεκριμένο αισθητηριακό σύστημα θα μπορούσε να επηρεάσει τον ρόλο, που έχουν αυτές οι αισθήσεις στα όνειρα.
Για παράδειγμα, τα όνειρα των μουσικών περιέχουν μουσική συχνότερα από ό,τι τα όνειρα των μη μουσικών; Οι Uga, Lemut, Zampi, Zilli και Salzarulo (2005) θέλησαν να το ανακαλύψουν, οπότε ζήτησαν τόσο από επαγγελματίες μουσικούς όσο και από μη μουσικούς να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με τις μουσικές τους εμπειρίες.
Οι μουσικοί ρωτήθηκαν για πράγματα όπως η ηλικία τους στην έναρξη της μουσικής εκπαίδευσης και ο χρόνος που αφιέρωναν στην καθημερινή εξάσκηση. Οι μη μουσικοί ρωτήθηκαν για τον χρόνο που περνούσαν ακούγοντας μουσική. Και οι δύο ομάδες εθελοντών κλήθηκαν επίσης να κρατήσουν «δομημένα» ημερολόγια ονείρων για συνολικά 30 ημέρες. Αυτά τα ημερολόγια περιλάμβαναν συγκεκριμένες ερωτήσεις σχετικά με το αν άκουγαν μουσική στα όνειρά τους και αν η μουσική ήταν κάτι που είχαν ακούσει πριν ή ήταν πρωτότυπη στο όνειρο.
Και οι δύο ομάδες θυμήθηκαν τον ίδιο αριθμό ονείρων καθ’ όλη τη διάρκεια της μελέτης. Και οι δύο ομάδες μπόρεσαν να θυμηθούν περίπου την ίδια ποσότητα περιεχομένου στα όνειρα. Τα όνειρα των μουσικών περιείχαν σημαντικά περισσότερη μουσική από ό,τι τα όνειρα των μη μουσικών, και όσο νεότεροι ήταν οι μουσικοί όταν άρχισαν να μαθαίνουν μουσική, τόσο περισσότερη μουσική θυμόντουσαν στα όνειρά τους. Περίπου το 55% των ονείρων των μουσικών περιείχε γνωστά μουσικά κομμάτια, το 28% περιείχε πρωτότυπη μουσική και το 17% περιείχε μια ασυνήθιστη εκδοχή ενός γνωστού μουσικού κομματιού.
Τι γίνεται με τα όνειρα ατόμων που έχουν βιώσει απώλεια ενός αισθητηριακού συστήματος;
Αλλάζουν τα όνειρά τους μαζί με τις εμπειρίες τους από τον κόσμο; Οι Meaidi, et al. (2014) συνέκριναν το περιεχόμενο των ονείρων τριών ομάδων εθελοντών: ατόμων με συγγενή τύφλωση (CB) που δεν είχαν βιώσει ποτέ οπτική διέγερση, μια ομάδα ατόμων με όψιμη τύφλωση (LB) (προσεκτικά καθορισμένη στη μελέτη) και συμμετέχοντες βλέποντες ελέγχου (SC).
Οι ερευνητές μέτρησαν τη συνολική υγεία και την ψυχολογική υγεία (άγχος και κατάθλιψη) και για τις τρεις ομάδες.
Ζήτησαν επίσης από τους συμμετέχοντες να αξιολογήσουν τον ύπνο τους τον τελευταίο μήνα χρησιμοποιώντας τον Δείκτη Ποιότητας Ύπνου του Πίτσμπουργκ (PSQI), ο οποίος αξιολογεί τόσο την ποιότητα του ύπνου όσο και τις διαταραχές του ύπνου.
Για τη μέτρηση του περιεχομένου των ονείρων, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να καταγράφουν το περιεχόμενο κάθε ονείρου που μπορούσαν να θυμηθούν σε μια περίοδο 4 εβδομάδων.
P
Οι ονειρευόμενοι ρωτήθηκαν για όλες τις αισθητηριακές εμπειρίες στα όνειρα, ανεξαρτήτως του αισθητηριακού συστήματος, καθώς και για συγκεκριμένες οπτικές εικόνες και τη σαφήνεια στα όνειρα, τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και την παραδοξότητα του ονείρου, και αν ο ονειρευόμενος θα κατηγοριοποιούσε το όνειρο ως εφιάλτη.
Κανένα άτομο από την ομάδα CB δεν ανέφερε οπτικά στοιχεία στα όνειρά του, και η ομάδα LB ανέφερε σημαντικά λιγότερα οπτικά όνειρα από την ομάδα SC. Και οι δύο ομάδες τυφλών ανέφεραν σημαντικά περισσότερα όνειρα που περιείχαν ήχο και απτικές αισθήσεις από ό,τι η ομάδα SC.
Επιπλέον, η ομάδα CB βίωσε σημαντικά περισσότερα όνειρα με οσφρητικές αισθήσεις, και έναν σημαντικά υψηλότερο αριθμό επιθετικών συναντήσεων στα όνειρά τους, καθώς και περισσότερους εφιάλτες, από ό,τι οι ομάδες LB και SC. Δεν υπήρχαν διαφορές στον αριθμό των ονείρων που περιείχαν επιτυχία, θετικά ή αρνητικά συναισθήματα στις τρεις αυτές ομάδες. Οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η τύφλωση άλλαξε τα αισθητηριακά συστατικά των ονείρων, όχι μόνο οπτικά, αλλά σε όλα τα αισθητηριακά συστήματα. Υπέθεσαν ότι ο αυξημένος αριθμός εφιαλτών που βίωσε η ομάδα CB μπορεί να σχετίζεται με έναν υψηλότερο αριθμό δυνητικά απειλητικών καθημερινών εμπειριών που είχε αυτή η ομάδα.
Τι τρώμε στα όνειρά μας;
Οι Nielsen, Radke, Picard-Deland και Powell (2025) εξέτασαν την επίδραση της διατροφής στο περιεχόμενο των ονείρων.
Ζήτησαν από μια πολύ μεγάλη ομάδα εθελοντών να συμμετάσχει σε μια διαδικτυακή έρευνα ρωτώντας για την επίδραση της διατροφής τους στα όνειρά τους.
Διαπίστωσαν ότι περίπου το 40% των ατόμων που συμμετείχαν στην έρευνα ανέφεραν ότι αυτό που έτρωγαν είτε επιδείνωσε τον συνολικό τους ύπνο (24%) είτε βελτίωσε τον ύπνο τους (20%).
Τα επιδόρπια και τα γλυκά, καθώς και τα γαλακτοκομικά, συσχετίστηκαν με συχνότερους εφιάλτες και υψηλότερη ανάκληση εφιαλτών.
Οι τροφικές αλλεργίες και δυσανεξίες συσχετίστηκαν επίσης με περισσότερους εφιάλτες.
Οι ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες προέβλεψαν αρνητικά όνειρα και εφιάλτες, ενώ οι υγιεινές διατροφικές συνήθειες προέβλεψαν καλύτερη συνολική ανάκληση ονείρων και πιο θετικά όνειρα.
Αυτό που βιώνουμε με όλες τις αισθήσεις μας ενσωματώνεται στη ζωή των ονείρων μας. Ονειρευόμαστε αυτό που γευόμαστε, μυρίζουμε, ακούμε, αισθανόμαστε και βλέπουμε.
References
Black, J. and Green, A. (1992). Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia: An Illustrated Dictionary. Austin, Texas: University of Texas Press. pp. 71–72, 89–90. ISBN 0714117056
Meaidi, A., Jennum, P., Ptito, M., and Kupers, R (2014), The sensory construction of dreams and nightmare frequency in congenitally blind and late blind individuals. Sleep Medicine 15, 586–595
Nielsen, T., Radke, J., Picard-Deland, C., and Powell, R.A. (2025). More dreams of the rarebit fiend: food sensitivity and dietary correlates of sleep and dreaming. Frontiers in Psychology, 16, 1544475. doi: 10.3389/fpsyg.2025.1544475.
Uga, V., Lemut, M.C., Zampi, C., Zilli, I., and Salzarulo, P. (2006) Music in dreams. Consciousness and Cognition 15, 351–357.
Zadra, A.L., Nielsen, T.A., and Donderi, D.C. (1988) Prevalence of auditory, olfactory and gustatory experiences in home dreams. Perceptual and Motor Skills, 87, 819-826.
Source: What Are Dreams Made Of?
All images: Shutterstock.com
