Τα τελευταία χρόνια και μετά την αποδυνάμωση του gourmet και της μοριακής κουζίνας, επιστρέφουμε στο φαγητό της μαμάς και της γιαγιάς.
Το μυαλό μας έχει συνδέσει τo φαγητό με την ύπαρξη. Πριν μιλήσουμε, έχουμε ήδη τραφεί. Πριν κατανοήσουμε τον κόσμο, έχουμε νιώσει τη φροντίδα από το φαγητό της μαμάς. Για αυτό και αποτελεί μία μνήμη, που δεν ξεθωριάζει εύκολα, όσα χρόνια και αν περάσουν.
Συχνά αποτελεί έναν λόγο επαφής, ένα θέμα συζήτησης, έναν τρόπο να σπάσει ο πάγος. Γιατί στο τέλος, δεν είναι μόνο αυτό που τρώμε, που μετράει, αλλά με ποιους το μοιραστήκαμε.
Μια σούπα που αχνίζει ένα κρύο βράδυ του χειμώνα. Ένα κομμάτι πίτα που θυμίζει Κυριακές με τη γιαγιά. Ένα πιάτο παστίτσιο, που μοσχοβολάει. Αυτές οι γεύσεις δεν είναι απλώς τροφή, αλλά ιστορίες, κουβέντες, αγκαλιές. Είναι ο τρόπος που κάποιοι μας είπαν “σ’ αγαπώ” χωρίς λόγια.
Και όταν κάποια συναισθήματα λέγονται, χωρίς λόγια, μένουν ανεξίτηλα στη μνήμη. Τρώγοντας, θυμόμαστε.
Δεν χρειάζεται να κλείσουμε τα μάτια για να επιστρέψουμε σε ένα κυριακάτικο τραπέζι, σε παιδικά γέλια, σε μυρωδιές που γέμιζαν το σπίτι. Μια γεύση μπορεί να ξεκλειδώσει στιγμές που νομίζαμε πως είχαμε ξεχάσει, όπως μια αγκαλιά που δεν υπάρχει πια, ένα καλοκαίρι που έμοιαζε ατελείωτο, μια εποχή που όλα ήταν πιο απλά.
Food for the soul
Στον σημερινό κόσμο της ταχύτητας και της αυτοματοποίησης, καταναλώνουμε φαγητό στο πόδι και χωρίς καν να το σκεφτούμε. Εξαιτίας αυτού, το νόημα του φαγητού ως πράξη σύνδεσης κινδυνεύει να χαθεί.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι πιο σημαντικές στιγμές της ζωής μας – σε προσωπικό, οικογενειακό ή επαγγελματικό επίπεδο – γίνονται κατά τη διάρκεια ενός γεύματος. Γύρω από ένα τραπέζι κάθονται οι συνέταιροι για να επικυρώσουν μία συμφωνία. Ένα όμορφο δείπνο ακολουθεί έναν γάμο ή μια βάφτιση, γεύμα υπάρχει μετά από κηδεία. Σε ένα όμορφο εστιατόριο γίνονται συχνά οι προτάσεις γάμου, σε ένα κυριακάτικο τραπέζι συναντάται το σόι.
Το φαγητό είναι ο μόνος λόγος για τον οποίο δεν θα μαλώσουν δύο άγνωστοι μεταξύ τους. Ίσα ίσα θα είναι το εισιτήριο για να ξεκινήσει μία κουβέντα και να αρχίσουν να μιλούν για τις προτιμήσεις και τις συνήθειές τους.
Το φαγητό είναι ο τρόπος με τον οποίο χτίζουμε συνδέσεις, καλλιεργούμε κατανόηση και δημιουργούμε αίσθημα του ανήκειν. Δεν χρειαζόμαστε πιο εξελιγμένες κουζίνες, αλλά μεγαλύτερα τραπέζια και ανθρώπους να κάθονται τριγύρω και να απολαμβάνουν από κοινού ένα γεύμα και ένα ποτήρι κρασί. Εκεί, δεν έχει σημασία η ηλικία, η καταγωγή, η θρησκεία. Είμαστε μερικοί άνθρωποι που τρώνε. Και δεν υπάρχει τίποτα άνισο σε αυτό!
Η κουζίνα είναι τόπος συνάντησης
Η κουζίνα είναι ο τόπος όπου η μνήμη, η παρουσία και η φροντίδα συναντιούνται. Ακόμη και αν στο μέλλον συνεχίσει να προσφέρει γρηγορότερους και αποδοτικότερους τρόπους να φάμε, θα είναι απλώς ένας τρόπος για να ικανοποιήσει την πείνα. Αυτό είναι κάτι που μόνο οι άνθρωποι μπορούν να κάνουν. Καμία μηχανή δεν μπορεί να αναπαράγει αυτή τη μαγική συνταγή.
Γιατί όταν μαγειρεύουμε, δεν θρέφουμε απλώς το σώμα, θρέφουμε την ψυχή. Το φαγητό δεν είναι μόνο ανάγκη. Είναι αφήγηση. Κάθε μπουκιά μπορεί να είναι μια ανάμνηση, κάθε άρωμα ένας χάρτης που μας οδηγεί πίσω σε τόπους και στιγμές που έφυγαν, αλλά ποτέ δεν ξεχάστηκαν.
Όταν τρώμε, δεν καταναλώνουμε απλώς θρεπτικά συστατικά. Καταναλώνουμε εμπειρίες. Ένα παραδοσιακό πιάτο της γιαγιάς μπορεί να ενεργοποιήσει μνήμες που ούτε μια φωτογραφία δεν θα μπορούσε να φέρει τόσο έντονα στην επιφάνεια. Το ψωμί που ψήνεται, το άρωμα του βασιλικού στη σάλτσα, μια γεύση από σπιτικό γλυκό. Όλα κουβαλούν μέσα τους ιστορίες, συναισθήματα και οικογενειακές παραδόσεις.
Η νευροεπιστήμη επιβεβαιώνει ότι οι αισθήσεις που σχετίζονται με το φαγητό (γεύση, όσφρηση, αφή) έχουν άμεση πρόσβαση στα μέρη του εγκεφάλου που ελέγχουν τη μνήμη και το συναίσθημα.
Γι’ αυτό, ένα πιάτο μπορεί να μας συγκινήσει, να μας κάνει να νιώσουμε «σαν στο σπίτι», ακόμα κι αν είμαστε χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.
Το φαγητό είναι μια εσωτερική πυξίδα. Μας θυμίζει ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε, ποιοι μας φρόντισαν. Μας βοηθά να διατηρήσουμε τις ρίζες μας ζωντανές, ακόμη και σε έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς.
