Τα παιδιά συχνά αντιμετωπίζουν τα chatbots σαν ανθρώπους, ακόμα κι όταν ξέρουν πως δεν είναι, επειδή τα συναισθήματα καθορίζουν τη σύνδεση.
Η ηλικία επηρεάζει το πώς τα παιδιά κατανοούν, εμπιστεύονται και εξομολογούνται στα chatbots.
Η περιέργεια και ο ανοιχτός διάλογος βοηθούν τα παιδιά να χτίσουν «γραμματισμό chatbot» και συναισθηματική επίγνωση.
Τα παιδιά μεγαλώνουν σε έναν κόσμο όπου τα chatbots είναι παντού. Είτε σε μορφή κειμένου είτε φωνής, βρίσκονται σε παιχνίδια, εφαρμογές, ακόμα και σε εργαλεία για την τάξη. Η Google ανάβει τα φώτα. Η Siri κάνει τηλεφωνικές κλήσεις. Είμαστε κοινωνικά όντα, με έμφυτη ανάγκη να επικοινωνούμε μέσα από μοτίβα και ενδείξεις που μας βοηθούν να συνδεόμαστε με τους άλλους. Όμως, το ότι τα παιδιά μπορούν να μιλούν με τα chatbots δεν σημαίνει πως ξέρουν πώς να σκέφτονται για αυτές τις αλληλεπιδράσεις. Ειδικά όταν εφαρμογές όπως το My AI του Snapchat ή το ChatGPT ανταποκρίνονται και «επιστρέφουν» συναισθήματα.
Τα chatbots δεν είναι εγγενώς καλά ή κακά. Είναι εργαλεία – ισχυρά μεν, αλλά εργαλεία. Όπως κάθε τεχνολογία, η επίδρασή τους εξαρτάται από το πώς χρησιμοποιούνται. Κατανοώντας πώς τα παιδιά αντιλαμβάνονται τα chatbots, ειδικά εκείνα με διαλογική interface, μπορούμε να δούμε τι τα ελκύει, πού ελλοχεύουν οι κίνδυνοι και πώς να τα καθοδηγήσουμε ώστε να διατηρήσουν μια ισορροπία ανάμεσα στην περιέργεια και τη δημιουργικότητα από τη μία, και στην προσοχή από την άλλη.
Πώς η ηλικία και η ωριμότητα διαμορφώνουν την εμπειρία
>>Ένα παιδί προσχολικής ηλικίας που συνομιλεί με έναν φωνητικό βοηθό για δεινόσαυρους έχει τελείως διαφορετική εμπειρία από έναν 12χρονο που εξομολογείται τις ανησυχίες του σε ένα chatbot ψυχικής υγείας. Η ηλικία και η ωριμότητα επηρεάζουν το πώς ερμηνεύει ένα παιδί τις απαντήσεις του chatbot, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να δημιουργηθεί συναισθηματικός δεσμός</strong>. Η γνωστική κατανόηση δεν ταυτίζεται με τη συναισθηματική εμπειρία.
Τα μικρότερα παιδιά συγχέουν συχνά τη φαντασία με την πραγματικότητα. Προσωποποιούν εύκολα τα αντικείμενα και μπορεί να αντιμετωπίσουν τα chatbots σαν όντα με συνείδηση. Μια φωνή που απαντά και θυμάται, μοιάζει αληθινή (Goldman & Poulin-Dubois, 2024).
Τα παιδιά της προεφηβείας μπορούν να κατανοήσουν ότι η ΑΙ δεν είναι συνειδητή, αλλά μπορούν και πάλι να αναπτύξουν συναισθηματικούς δεσμούς. Η μετάβαση από την παιδική ηλικία στην εφηβεία φέρνει κοινωνικές πιέσεις και περίπλοκα συναισθήματα, που πολλές φορές φαίνονται ακατανόητα ή συντριπτικά. Τα chatbots λειτουργούν ως διαθέσιμοι συνομιλητές, προσφέροντας μια αίσθηση αποδοχής. Είναι ασφαλής χώρος για «περίεργες» ή ντροπιαστικές ερωτήσεις. Αυτό το αίσθημα ασφάλειας όμως, μπορεί να είναι απατηλό αν δεν υπάρχουν οι κατάλληλες δεξιότητες αξιολόγησης των απαντήσεων.
Οι έφηβοι ξέρουν ότι τα chatbots δεν είναι πραγματικά. Αυτό δεν τους εμποδίζει από το να εξομολογούνται σκέψεις ή να ζητούν συμβουλές, ειδικά σε θέματα μοναξιάς, ταυτότητας ή κοινωνικού άγχους. Η συναισθηματική ανακούφιση του να «σε ακούνε» είναι ισχυρή και δύσκολα απορρίπτεται ως απλή αλγοριθμική διαδικασία. Αυτή η αίσθηση αναγνώρισης προσομοιώνει την ανθρώπινη επικοινωνία και επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται την εμπειρία. Ακόμα και γνωρίζοντας πως πρόκειται για ένα ψηφιακό chatbot, ο εγκέφαλος μπορεί να αντιδράσει συναισθηματικά, αφού δεν ξεχωρίζει εύκολα τη ζωντανή από τη ψηφιακή αλληλεπίδραση όταν υπάρχουν τα σωστά κοινωνικά σήματα (Kalantari et al., 2021</a>).
Όταν η γραμμή ανάμεσα σε εργαλείο και σύντροφο θολώνει
Το να δίνεις όνομα σε ένα chatbot και να του μιλάς σαν να είναι φίλος, μπορεί να είναι διασκεδαστικό, αλλά μπορεί και να φανερώνει συναισθηματική επένδυση. Μια παρακοινωνική σχέση είναι ένας μονόπλευρος συναισθηματικός δεσμός με μια φιγούρα των μέσων ή μια διασημότητα. Τα chatbots κινούνται σε νέα πεδία: δεν υπάρχει κανείς «από την άλλη πλευρά», αλλά δεν μοιάζουν μονόπλευρα.
Προσομοιώνουν την αμοιβαιότητα και δημιουργούν αισθήματα οικειότητας και σύνδεσης</strong>. Παιδιά (και ενήλικες) μπορεί να γνωρίζουν ότι ένα chatbot δεν έχει συναισθήματα, και παρ’ όλα αυτά η αλληλεπίδραση να μοιάζει αυθεντική. Με τα chatbots δεν υπάρχει απόρριψη, δεν υπάρχουν αμήχανες σιωπές και δεν απαιτείται ανταλλαγή. Αυτό μπορεί να είναι υγιές όταν ενισχύει την εξωτερίκευση και τα θετικά πρότυπα σχέσεων. Όμως, μπορεί να γίνει προβληματικό αν υποκαθιστά τις αληθινές κοινωνικές επαφές.
Που συναντούν τα παιδιά τα chatbots
Από τα έξυπνα ηχεία έως τα παιχνίδια στα κινητά, τα chatbots είναι πλέον μέρος του ψηφιακού τοπίου. Δεν είναι μόνο το ChatGPT. Είναι παντού και συχνά αόρατα, καθώς εμφανίζονται απλώς ως “bots”. Η επίβλεψη από μόνη της δεν αρκεί. Τα παιδιά χρειάζονται καθοδήγηση και εκπαίδευση για να αναγνωρίζουν και να σκέφτονται κριτικά για τις αλληλεπιδράσεις με την τεχνητή νοημοσύνη (AI).
Η Alexa, η Siri και το Google Assistant είναι ουσιαστικά chatbots με φωνή και συχνά η πρώτη εμπειρία ενός παιδιού με AI</strong>. Εκπαιδευτικά παιχνίδια, εφαρμογές με ιστορίες και πλατφόρμες όπως το Roblox περιλαμβάνουν συχνά χαρακτήρες που λειτουργούν ως bots. Πολλές εφαρμογές αφήγησης χρησιμοποιούν AI για να λένε ιστορίες. Παράλληλα, ιστότοποι αξιοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη στο παρασκήνιο για να ενισχύσουν την αλληλεπίδραση.
Τα chatbots που είναι ενσωματωμένα σε πλατφόρμες μάθησης μπορεί να λειτουργούν ως δάσκαλοι, συνεργάτες στα κουίζ ή και ως κίνητρο. Κάποιες εφαρμογές, όπως οι Heeyo και Curie, έχουν σχεδιαστεί ως AI “φίλοι” για παιδιά. Όμως οι περιορισμοί ηλικίας σε τέτοιες εφαρμογές συχνά παρακάμπτονται εύκολα.
Δημιουργώντας χώρο διαλόγου
Ο καλύτερος τρόπος για να προστατέψουμε τα παιδιά από πιθανούς κινδύνους και να τα βοηθήσουμε να ωφεληθούν από τα εργαλεία AI είναι να ξεκινάμε συζητήσεις από νωρίς και να τις επαναλαμβάνουμε συχνά. Τα παιδιά δοκιμάζουν νέα πράγματα επειδή είναι περίεργα, γι’ αυτό δείξτε κι εσείς ενδιαφέρον. Ρωτήστε τα για τα chatbots: αν μιλούν με κάποιο, πώς είναι η εμπειρία, αν έχει όνομα ή προσωπικότητα.
Όταν είστε μη επικριτικοί, είναι πιο πιθανό να σας μιλήσουν ανοιχτά και να σκεφτούν κριτικά τις εμπειρίες τους. Πιο σημαντικό ακόμη, δημιουργείται εμπιστοσύνη ώστε να σας απευθυνθούν όταν έχει πραγματικά σημασία.
Source: www.psychologytoday.com
Photos: Shutterstock, Inc
