Η Διεθνής Ημέρα Οικογένειας καθιερώθηκε το 1993 με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Εορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Μαΐου. Είναι η συγκεκριμένη ημέρα αρκετή για να μας υπενθυμίζει την σημασία της οικογένειας, ως βασικό κύτταρο της κοινωνίας;
«Η οικογένεια είναι το φυσικό και το βασικό στοιχείο της κοινωνίας και έχει το δικαίωμα προστασίας από την κοινωνία και το κράτος». (Άρθρο 16, παράγραφος 3, Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα). Είναι η πρώτη ομάδα στην οποία εντάσσεται ο κάθε άνθρωπος, καθώς έρχεται στη ζωή. Μέσα από την οικογένεια καλύπτεται η βασική ανάγκη του ατόμου να ανήκει, να έχει υποστήριξη και ασφάλεια.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές στη δομή της και στον ρόλο της μητέρας και του πατέρα, αντίστοιχα. Πλέον, συναντάμε περισσότερο την πυρηνική οικογένεια (δλδ τη συνύπαρξη δύο ενηλίκων και των παιδιών τους) και λιγότερο τη μορφή της εκτεταμένης οικογένειας.
Επίσης, είναι περισσότερο διαδεδομένες – σε σχέση με το παρελθόν – διαφορετικές δομές οικογένειας, όπως είναι η μονογονεϊκή. Παράλληλα, παρατηρείται διαφοροποίηση στους γονεϊκούς ρόλους.
Η Διεθνής Ημέρα Οικογένειας εορτάζεται σε μία εποχή με μεταβολές στις κοινωνικές αξίες, εξελισσόμενους ρόλους των γονέων και μεταμορφώσεις στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον. Από τις πιο χαρακτηριστικές μεταβολές είναι η μετάβαση από τις παραδοσιακές μονοκατοικίες στη ζωή σε πολυκατοικίες και οι ολοένα και ταχύτεροι ρυθμοί ζωής.
Σε ένα πολυσύνθετο και απαιτητικό περιβάλλον, η οικογένεια είναι σημαντικό να καταφέρει να κρατήσει τη συνοχή της και να συνεχίσει να παρέχει ασφάλεια και αγάπη στα μέλη της. Ζητούμενο είναι να επαναπροσδιορίσει τη λειτουργία της. Επίσης, είναι σημαντικό να βρει νέους τρόπους ενίσχυσης της συναισθηματικής σύνδεσης και ανθεκτικότητάς της απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις.
Διαβάστε ακόμη: Πολύτιμο το “ευχαριστώ” για τους γονείς
Η δημογραφική αλλαγή και πώς επηρεάζει τον θεσμό της οικογένειας
Οι δημογραφικές προβολές του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών δείχνουν τη μεγάλη μεταβολή στον πληθυσμό του πλανήτη και την περαιτέρω αύξησή του για μερικές δεκαετίες ακόμη.
Σύμφωνα με τον Οργανισμό, ο πληθυσμός της γης, που ήταν 1 δισεκατομμύριο το 1800, ξεπέρασε ήδη τα 8 δισεκατομμύρια και θα συνεχίσει να αυξάνεται. Οι προβλέψεις για την αύξηση του πληθυσμού σοκάρουν: υπολογίζεται ότι αναμένεται να φτάσει τα 9,8 δισεκατομμύρια το 2050 και τα 11,2 δισεκατομμύρια το 2100. Αυτές οι προβλέψεις εντείνουν τις ανησυχίες για τη βιωσιμότητα του αστικού περιβάλλοντος, τη διαθεσιμότητα των πόρων, καθώς και τη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής.
Με αυτά τα δεδομένα, η δημογραφική αλλαγή αποτελεί μία από τις πλέον καθοριστικές και διαχρονικές μεγατάσεις, που διαμορφώνουν τον σύγχρονο κόσμο, επηρεάζοντας άμεσα τη δομή, τη λειτουργία και την ευημερία των οικογενειών σε παγκόσμια κλίμακα. Οι βασικοί παράγοντες που καθορίζουν τις δημογραφικές εξελίξεις είναι τα επίπεδα γονιμότητας και θνησιμότητας, τα οποία μεταβάλλονται σε συνάρτηση με κοινωνικοοικονομικά, πολιτισμικά και τεχνολογικά δεδομένα.
Η πρόκληση της υπογεννητικότητας
Η σταδιακή μείωση των ποσοστών γονιμότητας έχει αναδειχθεί σε βασικό χαρακτηριστικό των περισσότερων ανεπτυγμένων, αλλά και αρκετών αναπτυσσόμενων χωρών. Αυτή η τάση συνδέεται συχνά με θετικά αποτελέσματα για τις οικογένειες, καθώς ένα μικρότερο μέγεθος οικογένειας επιτρέπει τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πόρων – οικονομικών, συναισθηματικών και χρονικών – στην ανατροφή των παιδιών. Η επένδυση στην εκπαίδευση και την υγεία ενισχύεται, δημιουργώντας καλύτερες προοπτικές για την επόμενη γενιά και συμβάλλοντας στη μακροπρόθεσμη μείωση της φτώχειας και στην ενίσχυση της κοινωνικής κινητικότητας.
Παράλληλα, οι κοινωνικές επιστήμες επισημαίνουν ότι η μείωση της γονιμότητας συνδέεται με την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας, γεγονός που ενισχύει την οικονομική ανεξαρτησία και τη γενικότερη ισότητα των φύλων.
Ωστόσο, η δημογραφική μετάβαση δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Οι μικρότερες οικογένειες, αν και λειτουργούν αποτελεσματικότερα σε περίοδο ευημερίας, είναι συχνά λιγότερο ανθεκτικές σε περιόδους κρίσης, ανεργίας ή ασθένειας. Αυτό συμβαίνει, γιατί περιορίζονται οι διαθέσιμοι συγγενείς για φροντίδα ή υποστήριξη.
Επιπροσθέτως, η συνεχής μείωση της γονιμότητας σε συνδυασμό με τη γήρανση του πληθυσμού θέτουν υπό αμφισβήτηση τη βιωσιμότητα των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, μειώνοντας το ποσοστό του ενεργού πληθυσμού σε σχέση με τους συνταξιούχους.
Οι ευρύτερες επιπτώσεις των δημογραφικών αλλαγών αφορούν σε αλλαγή του τρόπου που αντιλαμβανόμαστε την οικογένεια, τον γάμο και την ανατροφή παιδιών. Οι μετατοπίσεις αυτές απαιτούν από τις κοινωνίες και τα κράτη να επανεξετάσουν τις πολιτικές τους, να προσαρμόσουν τις υπηρεσίες τους και να ενισχύσουν την υποστήριξη προς τα νοικοκυριά, με στόχο την κοινωνική συνοχή και τη διαγενεακή αλληλεγγύη.
Η Διεθνής Ημέρα Οικογένειας είναι μία υπενθύμιση για την ανάγκη επαναπροσδιορισμού της λειτουργίας της οικογένειας, ώστε να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα.
