Ο Αιμίλιος Χειλάκης μένει “Μόνος με τον Άμλετ”, ενσαρκώνοντας και τους οκτώ ρόλους του διάσημου σαιξπηρικού δράματος, ενώ μάς προτρέπει να μεταβούμε από τη Σκέψη στην Πράξη και να αναρωτηθούμε πώς πρέπει να ζήσουμε.
Η παράσταση «Μόνος με τον Άμλετ» – μια τολμηρή διασκευή του κλασικού έργου του William Shakespeare, βασισμένη στη μετάφραση του Γιώργου Χειμωνά – επιστρέφει στη σκηνή οχτώ χρόνια μετά, σε σκηνοθεσία του Μανώλη Δούνια και του Αιμίλιου Χειλάκη, φωτίζοντας τα βαθύτερα πάθη, τις εσωτερικές αντιφάσεις και τη σπαρακτική ειρωνεία που διαπερνά τον τραγικό κόσμο του Άμλετ.
Την Παρασκευή ήταν η πρεμιέρα της παράστασης. Πώς τη ζήσατε;
Η παράσταση επέστρεψε σχεδόν μία δεκαετία μετά. Αν και στην πρώτη προβολή είχαμε διαφορετικές τεχνικές συνθήκες – καθώς είχε σχεδιαστεί για κλειστό χώρο – το ζητούμενο παραμένει ίδιο και είναι η ανάγκη να συζητήσουμε μεταξύ μας για το τι ακριβώς πρέπει να κάνουμε και όχι απλά να το σκεφτόμαστε. Είναι μια παράσταση που μιλάει για αυτό και καλεί τον κόσμο να αναλάβει την ευθύνη του.
Είναι τυχαία η επιστροφή της παράστασης το 2025;
Όχι, φυσικά. Όταν ανέβηκε για πρώτη φορά, το 2013, είχαμε να αντιμετωπίσουμε μια Ελλάδα, η οποία είχε βγει στους δρόμους και διεκδικούσε πράγματα. Είχαμε μια Ελλάδα που είχε αρχίσει να έρχεται ο φασισμός στην πόρτα μας, να μπαίνει στο κοινοβούλιο. Και έπρεπε να μιλήσουμε για αυτό, καθώς οφείλαμε να λάβουμε δράση ενάντια στον ολοκληρωτισμό και ενάντια στους ανθρώπους που πάνε να μας “κλέψουν” το όνειρο. Και δεν εννοώ το όνειρο της ευμάρειας και του υπερκαταναλωτισμού. Εννοώ το όνειρο να είμαστε ικανοί να μπορούμε να αγοράσουμε τα απαραίτητα για να ζήσουμε μέσα στην κοινωνία μας.
Το 2025, δεν έχει αλλάξει αυτό. Ακόμα και τώρα σκεφτόμαστε μήπως ζούμε κατά τύχη. Γιατί όλοι έχουμε πάρει το τρένο Αθήνα-Θεσσαλονίκη. Γιατί κάποιος που οδηγεί παράνομα μπορεί να μας σκοτώσει.ΙΓιατί υπάρχουν γυναίκες, οι οποίες κινδυνεύουν, επειδή κάποιος θεωρεί ότι είναι είναι κτήμα του. Επομένως, μήπως πρέπει, επιτέλους, να μιλήσουμε για τον θυμό μας;
Τι εννοείτε;
Δηλώνω πολύ συχνά ότι έχει τελειώσει η εποχή της ελπίδας και είμαστε στην εποχή του θυμού. Το ζήτημα, πλέον, είναι πώς διαχειριζόμαστε τον θυμό μας. Εκεί υπάρχει η διαφορά ανάμεσα στο προοδευτικό και το συντηρητικό. Είναι διαφορετικό να διαχειριστείς τον θυμό εν τη γενέσει και να προσπαθείς να τον προλάβεις, και είναι διαφορετικό να φτάσεις να γιατρεύεις τα αποτελέσματά του. Όλοι κάνουμε λάθη και γινόμαστε βίαιοι. Αυτό που πρέπει να μας απασχολεί είναι πώς θα τον προλάβουμε, όχι πώς θα τον γιατρέψουμε.
Ο ήρωας του έργου μάχεται να διατηρήσει την ηθική του υπόσταση μέσα σε μια κοινωνία που καταρρέει. Πόσο δύσκολο θεωρείτε ότι είναι για τους “ήρωες” του σήμερα να παραμείνουν πιστοί στα ιδανικά τους και να μην παραβούν τους κανόνες που έχει θέσει η κοινωνία;
Βγάλτε το ερωτηματικό, κάντε το κατάφαση και σας έχω απαντήσει (γέλια). Είναι τόσο απλό… Σήμερα, κανείς δεν μπορεί να διαχειριστεί οτιδήποτε έχει εκπέσει, γιατί έχει εκπέσει νόμιμα. Νόμιμα έχουμε χάσει ελευθερίες ή δικαιώματα, τα οποία είχαμε δεδομένα για πάρα πολλά χρόνια και νόμιμα είναι ψηφισμένοι αυτοί που τα έχουν αποφασίσει. Η ερώτηση που πρέπει να μας αφυπνίσει για να πάψει να συμβαίνει αυτό, είναι με ποιον τρόπο πρέπει ζητήσουμε κάποια πράγματα από τους κυβερνώντες μας. Οφείλουμε να βρούμε τη σωστή ερώτηση. Η σωστή ερώτηση δεν είναι το να ζει κανείς ή να μη ζει, αλλά πώς να ζει…
Οκτώ ρόλοι μέσα σε 75 λεπτά. Πώς επιτυγχάνεται πρακτικά και συναισθηματικά αυτή η μετάβαση;
Μου ζητάτε να σας αποκαλύψω τη “μαγειρική” μου… Δεν θα το κάνω, όμως, γιατί η μαγειρική έχει να κάνει με την έκπληξη. Όπως και ένας σεφ δεν αποκαλύπτει τη δοσολογία της συνταγής του, έτσι και εγώ δεν μπορώ να αποκαλύψω τη δική μου. Στόχος μου είναι να το απολαύσει ο κάθε θεατής με τη δική του “γεύση” και όχι νοητικά. Αυτό που μπορώ να σας αποκαλύψω είναι πως η μουσική που με συνοδεύει επί σκηνής είναι ένας δρόμος, μια ράγα που με βοηθάει να κινηθώ ασφαλώς. Μέσω της μουσικής, της κίνησης και των χειρονομιών που κάνει κάθε διαφορετικός χαρακτήρας, έχουμε καταφέρει να ξεχωρίσουμε τους ήρωες, ούτως ώστε να φαίνεται ότι αλλάζει το αξίωμα, χωρίς να αλλάζει το κοστούμι. Ας είμαστε, λοιπόν, σε μια διαδικασία ερωτήσεων και όχι απαντήσεων.
Αιμίλιος Χειλάκης
Ο Χορός στην παράσταση είναι το ίδιο το κοινό. Πώς προέκυψε αυτή η ιδέα; Είναι μια προσπάθεια για να καταλάβουν οι θεατές τη σημασία της συμμετοχής στα κοινά;
Η ιδέα προέκυψε εν μέσω μίας άλλης παράστασης, του “Κατά Φαντασίαν Ασθενή”. Όταν κατά τη διάρκεια της παράστασης έπιασε έντονη βροχή, έπρεπε να διακόψουμε, ζητώντας από το κοινό να περιμένει. Όταν, λοιπόν, πέρασε η μπόρα, οι τεχνικοί μάς ενημέρωσαν ότι δεν μπορούμε να ανοίξουμε τα μηχανήματα, λόγω κινδύνου ηλεκτροπληξίας. Και τότε, ζητήσαμε από το κοινό να κατέβει κάτω και να έρθει μαζί μας στη σκηνή, ώστε να παίξουμε για αυτούς χωρίς τα τεχνητά μέσα. Αυτό συνέβη φέτος, αλλά πιο οργανωμένα. Δεν καλούμε το κοινό να παίξει μαζί μου. Το καλούμε να είναι δίπλα μου και να καταλάβει ότι αυτό που βλέπει το αφορά. Να καταλάβει ότι προσπαθώ να τους πω κάτι σημαντικό. Αυτό, άλλωστε, κάνει ένα θέατρο πολιτικό. Το ότι αφορά τον πολίτη. Σημαίνει ότι μας αφορά άμεσα και είναι μία πρόταση να σκεφτούμε διαφορετικά τα πράγματα. Θα μου πεις… “Εγώ θέλω λύση”. Θα σου απαντήσω: “Να πας να ψηφίσεις”!
Αιμίλιος Χειλάκης
Άλλα βιώματα, άλλες εμπειρίες, άλλη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα. Τι έχει αλλάξει στον τρόπο προσέγγισης των ρόλων που ενσαρκώνετε, οκτώ χρόνια μετά;
Όχι, δεν έχει αλλάξει το πώς αντιλαμβάνομαι εγώ τη θεατρική πράξη, απλά έχει εξελιχθεί. Και μια μορφή της εξέλιξης είναι ότι μπορεί ένας ηθοποιός να παίξει οκτώ διαφορετικούς ρόλους χωρίς ψυχολογισμούς και να σε συγκινήσει πάρα πολύ. Και όταν λέω χωρίς ψυχολογισμούς, εννοώ ότι δεν χρειάζεται να συγκινηθώ εγώ ο ίδιος για να σε συγκινήσω. Ουσιαστικά σε συγκινεί αυτό που γίνεται στη σκηνή, όχι αυτό που παθαίνω εγώ. Οπότε, μην “ψαρώνετε” με τους ηθοποιούς που παθαίνουν κάτι επί σκηνής. Ψέματα σας λένε. Να “ψαρώνετε” και να θαυμάζετε τους ηθοποιούς, οι οποίοι σας κάνουν να νιώθετε κάτι!
Πολλοί χαρακτηρίζουν τον Άμλετ αναποφάσιστο. Ενστερνίζεστε αυτή την άποψη; Θεωρείτε ότι η καθυστέρηση της εκδίκησης είναι αποτέλεσμα αναβλητικότητας ή ηθικού προβληματισμού;
Ό,τι και να είναι, υπάρχει μια καθυστέρηση της πράξης. Δεν σημαίνει πως αυτός που καθυστερεί είναι άβουλος, ανόητος ή ένας άνθρωπος που φοβάται μόνο. Συνήθως αυτοί που καθυστερούν στην πράξη είναι αυτοί που υπεραναλύουν τα πράγματα. Εγώ, λοιπόν, μέσω της παράστασης, σας λέω ότι πρέπει να αφήσουμε στην άκρη την υπερανάλυση και να αρχίσουμε να πράττουμε αυτό που έχουμε αντιληφθεί. Ίσως αυτός είναι ένας τρόπος να αλλάξουν τα πράγματα. Σας καλώ στην πράξη και όχι στη σκέψη. Γι’ αυτό και αναφέρουμε συχνά ότι η ερώτηση του να ζει κανείς ή να μην ζει, έχει μεταβληθεί στο πώς να ζει. Πώς θέλετε να ζείτε; Αν θέλετε να ζήσετε κάπως, ζητήστε το! Κάντε το πράξη! Πράξτε ανάλογα! Δώστε το επί παραδείγματι!
Αιμίλιος Χειλάκης
Για εσάς, πόσο εύκολο είναι να διανύσετε την απόσταση από τη Σκέψη στην Πράξη; Είναι κάτι που το έχετε κατακτήσει με τα χρόνια;
Κυρίως το αντιλαμβάνομαι μέσα από τις επαγγελματικές μου κινήσεις, γιατί το επάγγελμά μου είναι ότι ανεβαίνω σε ένα βάθρο και λέω τη γνώμη μου στον κόσμο, προτρέποντάς τον σε έναν τρόπο σκέψης. Η πρόθεσή μου παραμένει η ίδια με την πρώτη φορά που πάτησα το πόδι μου στη σκηνή. Ακόμα και μετά από 35 χρόνια, καταφέρνω να κρατάω τον εαυτό μου σε εγρήγορση. Πώς επιτυγχάνεται αυτό; Πρέπει εγώ ο ίδιος να έχω εξελιχθεί, να έχω εκπαιδευτεί πάνω στα νέα μέσα και στον τρόπο που σκέφτονται τα νέα παιδιά, ώστε να τους προτείνω έναν τρόπο σκέψης, ως κηδεμόνας. Δεν θα τον επιβάλλω, θα τον προτείνω. Έπειτα, είναι στο δικό τους χέρι να τον ακολουθήσουν ή να τον απορρίψουν.
Σε έναν μονόλογο ο ηθοποιός μένει μόνος με τον εαυτό του, “γυμνός” ουσιαστικά. Νιώσατε ποτέ εκτεθειμένος ως προς τα συναισθήματά σας ή ως προς το κοινό;
Νιώθω διαρκώς εκτεθειμένος και προσπαθώ να είμαι διαρκώς εκτεθειμένος. Είμαι διαρκώς υπό αίρεση και διαρκώς βαθμολογούμενος. Τώρα, αν αυτό είναι άδικο ή όχι, είναι κάτι πολύ διαφορετικό. Όμως, έχω μάθει να αντεπεξέρχομαι σε αυτές τις δυσκολίες και να αναλαμβάνω τα ηνία τους! Όπως όταν ιππεύεις ένα άλογο και σου σπάσουν τα χαλινάρια, έχεις δύο δρόμους να επιλέξεις: Ή θα πέσεις και θα σκοτωθείς ή πρέπει να πιαστείς από τη χαίτη του αλόγου και να τρέξεις. Το θέμα είναι πώς μπορείς να μείνεις όρθιος πάνω στο άλογο.
Αυτό σε έναν πνευματικό δρόμο είναι ακόμα δυσκολότερο, γιατί πρέπει να είσαι έτοιμος να αποδεχτείς την άλλη σκέψη ή γνώμη. Δεν συμφωνούν όλοι οι άνθρωποι μαζί σου και θεωρώ ότι δεν έχω την ίδια επιδραστικότητα με τους influencers στο TikTok. Οι ηθοποιοί έχουμε μια άλλη επιδραστικότητα, η οποία χρειάζεται χρόνο για να “πιάσει”. Πρέπει να δημιουργήσουμε ευήκοα ώτα, για να μπορέσουμε να πούμε κάποια πράγματα. Έχουμε διπλή δουλειά να κάνουμε. Εγώ, όμως, κάνω αυτή την παράσταση για το κοινό του TikTok, το οποίο θέλει τα πράγματα πολύ γρήγορα. Επομένως, το βάζω σε μία διαδικασία να σκεφτεί και να μην ψάχνει έτοιμες απαντήσεις.
Είναι πιο γοητευτικό να σκέφτεσαι και να έχεις δημιουργήσει τη δική σου γνώμη.
Αιμίλιος Χειλάκης
Έχετε αναφέρει ότι “το κωμικό είναι το αντίστροφο του τραγικού”. Σας βοήθησε κάποιος από τους ρόλους σας, να αντιμετωπίσετε διαφορετικά μία κατάσταση; Να “ξεφύγετε” ή να δείτε τα πράγματα από μία άλλη οπτική γωνία;
Εγώ έχω την τύχη να διαβάζω λόγια τεράστιων προσωπικοτήτων, όπως ο Σαίξπηρ ή ο Μολιέρος, για να σας τα μεταφέρω. Με αυτόν τον τρόπο, μπαίνεις σε έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης. Αυτοί οι άνθρωποι είχαν αντιληφθεί ότι τα ανθρώπινα λάθη είναι αποτέλεσμα του πάθους τους και γι’ αυτό ακριβώς μας μίλησαν. Μας μίλησαν για πιο ουσιαστικά θέματα από το αν είναι κακός ο Λουδοβίκος. Αυτή, λοιπόν, η ενασχόλησή μου με μεγαλύτερες σκέψεις, εμένα με αλλάζει ως άνθρωπο. Επίσης, η φλόγα της νεότητάς μου, να σας τα φωνάξω, έχει γίνει μια ήρεμη ζεστασιά να σας τα ακουμπήσω στο αυτί. Δεν φλέγομαι πια από το άγχος, αν θα με ακούσετε. Ξέρω ότι θα με ακούσετε και σας τα λέω με πιο ήρεμο τρόπο. Αυτή είναι η ανάληψη της ευθύνης του κύρους σου.
Στα 25 πρέπει να είσαι ο ποταμός του Άδη και να παρασέρνεις τα πάντα στο πέρασμά σου, ενώ στα 55 πρέπει είσαι ένα υπέροχο δροσερό, καλοκαιρινό αεράκι που μπορεί να σηκώσει μπόρα…
Από την εμπειρία σας μέχρι σήμερα, πιστεύετε ότι τα κοινωνικά μηνύματα είναι πιο “εύπεπτα” στο κοινό μέσα από κωμικά ή δραματικά έργα;
Θα ήθελα πάρα πολύ να είμαι λαϊκός κωμικός, γιατί ο λαϊκός κωμικός έχει να κάνει με κάτι το οποίο είναι πάρα πολύ δύσκολο. Σηκώνει έναν καθρέφτη σε εσένα που τον βλέπεις και, μέσα από αυτόν, βλέπεις τη γελοιότητά σου. Αυτό θέλει μεγάλα κότσια για να το καταφέρεις, γιατί αυτός που είναι από κάτω, δεν το αντέχει πολλές φορές. Εγώ, λοιπόν, είμαι ένας λαϊκός δραματικός. Θα σου σηκώσω τον καθρέφτη για να δεις ότι αυτός που δυστυχεί επί σκηνής μπορεί να γίνεις εσύ αργότερα. Πάμε να το προλάβουμε, λοιπόν, για να μην μας συμβεί.
Αιμίλιος Χειλάκης
Για να κλείσουμε, αν σας ζητούσα να επιλέξετε μία φράση της παράστασης, που ταιριάζει στο παρόν, ποια θα ήταν αυτή;
Αν και είναι μία μεγάλη φράση, θα ήταν η εξής: Ποιος θα άντεχε να σέρνεται, να ερημώνει, να στραγγίζει ο ιδρώτας, η ψυχή του, αν δεν ήταν ο φόβος για αυτό που στέκεται εκεί, εκεί που αρχίζει ο θάνατος. Σ’ αυτή την άγνωστη γη που σε κανέναν ορίζοντα μακριά, κανείς ποτέ δεν ήρθε· και εκείνοι που ξεκίνησαν και πήγαν, ποτέ δεν ξαναφάνηκαν στην πύλη. Ο φόβος ταράζει τη θέληση και θέλεις να είναι ο εχθρός σου γνώριμος, παρά να δεις να έρχεται καταπάνω σου το αγνώριστο.
Αιμίλιος Χειλάκης
Κλείστε εγκαίρως τα εισιτήριά σας για την παράσταση “Άμλετ” εδώ.
