Τα παραδοσιακά σπίτια των χωριών της Valencia, όπως αυτά στη l’Horta, τη la Ribera ή τη la Safor, μοιράζονται μια απλή αλλά ουσιαστική αρχιτεκτονική. Σχεδιάστηκαν ως χώροι διαβίωσης, εργασίας και συνύπαρξης.
Η αξία τους έγκειται στην επανάληψη, τη λειτουργικότητα και την προσαρμογή στο περιβάλλον. Είναι χτισμένα με υλικά της περιοχής όπως το συμπιεσμένο χώμα (rammed earth), ο ασβέστης, ο πηλός ή το καλάμι, αποτέλεσμα γνώσης που μεταδόθηκε από γενιά σε γενιά.
Η διάταξή τους είναι οικεία: είσοδος για το κάρο, κεντρική σάλα, δροσερό δωμάτιο, κουζίνα και σοφίτα. Σημαντικός χώρος είναι η andana, που βρίσκεται κάτω από τη στέγη. Κάποτε χρησιμοποιούνταν ως αποθήκη, χώρος ξήρανσης ή καταφύγιο. Σήμερα θεωρείται ως ένας χώρος γεμάτος προοπτικές. Η ατμόσφαιρά του, ποτισμένη με μνήμες, τον καθιστά βασικό στοιχείο σε πολλές διαδικασίες αποκατάστασης.
The project
Σε αυτό το πλαίσιο βρίσκεται η Casa dels Estels, μια κατοικία στο Albal (l’Horta Sud, Valencia), η οποία ακολουθεί αυτό το παραδοσιακό μοντέλο. Με δομή δύο ανοιγμάτων (double-bay), κεντρική σκάλα, αυλή με λεμονιά και έναν παλιό αχυρώνα (pallissa), χτίστηκε με συμπιεσμένο χώμα, συμπαγή τούβλα και δίρριχτη στέγη. Πριν από την αποκατάστασή της, η οικία βρισκόταν σε κατάσταση σοβαρής φθοράς και παρέμενε ακατοίκητη για χρόνια.
Η παρέμβαση πρότεινε μια αποκατάσταση που χαρακτηρίζεται από σεβασμό αλλά και μετασχηματιστική διάθεση. Στόχος δεν ήταν η άκριτη διατήρηση ή η μετατροπή της σε μουσειακό έκθεμα, αλλά η ανάκτηση του ουσιαστικού της χαρακτήρα και η προσαρμογή της στη σύγχρονη ζωή – φωτεινή, αποδοτική και άνετη. Τα πολυτιμότερα στοιχεία – δοκάρια, τοίχοι από χώμα και θολωτές οροφές – αποκαταστάθηκαν. O διαμπερής αερισμός βελτιώθηκε και δημιουργήθηκαν νέες σχέσεις μεταξύ εσωτερικών και εξωτερικών χώρων. Η andana, που προηγουμένως υπολειτουργούσε, μετατράπηκε σε έναν πολυχρηστικό χώρο με μια μικρή επέκταση και μερική ανύψωση της στέγης.
Φιλοσοφία και υλικά
Η αποκατάσταση δεν στόχευε στην αλλαγή αλλά στην αποκάλυψη – στο να φέρει στο φως μια νέα ζωή χωρίς να διακόψει τη σύνδεση με την παλιά. Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική που «ακούει» και συνοδεύει, επεκτείνοντας το παρελθόν με φυσικότητα και λειτουργικότητα.
Μία από τις κύριες δεσμεύσεις του έργου ήταν η επαναχρησιμοποίηση υλικών: τούβλα από την παλιά στέγη για το δάπεδο, ανακαινισμένα δοκάρια, ασβέστης, κεραμικά. Όλα ακολουθώντας τις αρχές της βιωσιμότητας και της συνέπειας με την εντόπια (vernacular) γλώσσα. Τα νέα κατασκευαστικά στοιχεία συνομιλούν με τα παραδοσιακά, διατηρώντας μια μορφολογική και υλική συνέχεια.
Τα χρώματα, τα φινιρίσματα και τα επιλεγμένα υλικά ανακαλούν την αγροτική μνήμη:
- Πράσινα πλακάκια που θυμίζουν το αρχικό σοβατεπί.
- Κίτρινοι τόνοι που εναρμονίζονται με το στοιχείο του νερού στα μπάνια και την πισίνα.
- Terracotta που διατηρεί την αίσθηση του χειροποίητου.
Εκεί όπου κάποτε αναπαύονταν τα ζώα, τώρα κοιμούνται οι ιδιοκτήτες. Εκεί, όπου αποθηκεύονταν τα σιτηρά, τώρα φυλάσσονται βιβλία.
Η Casa dels Estels αποτελεί παράδειγμα μιας «τρίτης οδού» ανάμεσα στην εγκατάλειψη και τη φολκλορική τυποποίηση της αγροτικής κληρονομιάς: ένας τρόπος κατοίκησης ριζωμένος στον σεβασμό, τη λειτουργικότητα και την αίσθηση του ανήκειν.
Houses, Restoration
Albal, Spain
- Architects: ENDALT Arquitectes
- Area: 152 m²
- Photographs:David Zarzoso
- Manufacturers: Casa suau, La Mediterranea, Lebrel Furniture, Sargadelos, Sklum
- Lead Architects: Marcel·lí Rosaleny Gamón, Carles Rosaleny Gamón
