Τα Θεοφάνια στην Ελλάδα δε γιορτάζονται μόνο θρησκευτικά, με την κατάδυση του Τιμίου Σταυρού και τους αγώνες των βουτηχτάδων σε παγωμένα νερά. Σε κάθε γωνιά της χώρας, το τριήμερο των Θεοφανίων αναβιώνουν έθιμα και παραδόσεις, που χάνονται στα βάθη του χρόνου και μας προσκαλούν να γιορτάσουμε την έλευση της νέας χρονιάς με τρόπο… διονυσιακό!
Γιάλα-Γιάλα στην Ερμιόνη
Στην Ερμιόνη της Αργολίδας, οι εορτασμοί ξεκινούν την παραμονή των Θεοφανίων. Οι νέοι, που συμμετέχουν στο τοπικό έθιμο Γιάλα-Γιάλα, μεταβαίνουν στο λιμάνι και στολίζουν με φύλλα φοίνικα τις βάρκες από όπου θα βουτήξουν για να πιάσουν τον σταυρό και την εικόνα της Παναγίας.
Κατά τα ξημερώματα των Φώτων, οι νέοι τριγυρίζουν την κωμόπολη ντυμένοι με ναυτικές στολές. Τραγουδώντας “γιάλα-γιάλα”, περνάνε από σπίτι σε σπίτι, όπου οι κάτοικοι τους προϋπαντούν με ευχές και κεράσματα. Το Γιάλα-Γιάλα συνεχίζεται μέχρι την ώρα που μεταβαίνουν πια στο λιμάνι κι ανεβαίνουν στις στολισμένες βάρκες, τις οποίες κουνάνε με δύναμη, καθώς βγάζουν τις στολές τους και πέφτουν στα θαλασσινά νερά.
Ραγκουτσάρια στην Καστοριά
Τα θρυλικά Ραγκουτσάρια της Καστοριάς επιστρέφουν δριμύτερα από τις 6 έως τις 8 Ιανουαρίου. Στις 6 και 7 Ιανουαρίου 2023, τα μπουλούκια εκατοντάδων καρναβαλιστών θα κατακλύσουν τους δρόμους της Καστοριάς,.προσφέροντας ξεχωριστό χρώμα και πανηγυρική ατμόσφαιρα σε όλη την πόλη.
Η αυλαία των εκδηλώσεων πέφτει την Κυριακή 8 Ιανουαρίου, με την επίσημη παρέλαση των Ραγκουτσαριών. Αφετηρία θα είναι ο αύλειος χώρος Δημαρχιακού Μεγάρου.και μέσω της οδού Μητροπόλεως στην πλατεία Ομονοίας,.με κατάληξη στην πλατεία “Αφών Εμμανουήλ” στην συνοικία Ντολτσό.
Λαϊκά Δρώμενα στη Δράμα
Τα πανάρχαια Λαϊκά Δρώμενα διαδραματίζονται σε επτά κοινότητες του νομού Δράμας. Στον ρυθμό της λύρας και του νταχαρέ, άνθρωποι με ζωόμορφες μεταμφιέσεις χορεύουν έντονα και ηχούν τα κουδούνια με τα οποία είναι ζωσμένοι.
Οι Αράπηδες στο Μοναστηράκι και τον Ξηροπόταμο, τα Χαράπια στο Παγονέρι,.τα Μπαμπούγερα στην Καλή Βρύση, το Μπάμπιντεν στην Πετρούσα.και τα παραδοσιακά δρώμενα στον Βώλακα και τους Πύργους,.συμβολίζουν την απελευθέρωση της γης από τα δεσμά του χειμώνα και.στέλνουν μήνυμα καλοτυχίας, γονιμότητας, καρποφορίας και μίας καλής νέας χρονιάς.
Μπουλούκι στο Ζάρκο Τρικάλων
Στο Ζάρκο Τρικάλων την παραμονή και ανήμερα των Θεοφανίων, αναβιώνει το Μπουλούκι, γνωστό και ως Καβούκι. Το πρωί της παραμονής των Φώτων ξεκινά η κατασκευή του “καβουκιού”. Οι νέοι στήνουν από νωρίς γλέντι στο σπίτι του “καβουκά”, ενώ οι εκδηλώσεις συνεχίζονται μέχρι το βράδυ, με τραγούδια, άφθονο φαγητό και αλκοόλ.
Ανήμερα των Φώτων, στην κεντρική πλατεία του χωριού, ο “διάβολος” με τον “καβουκά”, τον “γιατρό” και τους “αραπάδες” διασκεδάζουν τους παρευρισκόμενους. Λίγο πριν δύσει ο ήλιος, ο κόσμος συγκεντρώνεται ξανά στην κεντρική πλατεία του χωριού, για να χορέψει υπό τους ήχους του κλαρίνου και να παρακολουθήσει το κάψιμο του “καβουκιού”, που σηματοδοτεί την έναρξη του νέου έτους.
Μπουμπουσάρια στη Σιάτιστα Κοζάνης
Την παραμονή και ανήμερα των Φώτων πραγματοποιείται και το έθιμο των Μπουμπουσαριών στη Σιάτιστα. Το βράδυ της παραμονής ομάδες Μπουμπουσαριών γλεντούν μέχρι τις πρωινές ώρες στα κέντρα της πόλης.
Ανήμερα των Θεοφανίων, το μεσημέρι, γίνεται η συγκέντρωση των αρμάτων και μεταμφιεσμένων στην πλατεία Γεράνειας. Με τη συνοδεία των χάλκινων, γίνεται η παρέλαση στον κεντρικό δρόμο της πόλης,.που καταλήγει στην πλατεία της χώρας, όπου στήνεται τρικούβερτο γλέντι.
Καμήλα και Γάμος της Μανιώς στη Γαλάτιστα Χαλκιδικής
Τα έθιμα της Καμήλας και του Γάμου της Μανιώς αναβιώνουν τα Θεοφάνια στη Γαλάτιστα Χαλκιδικής. Με ρίζες στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, τα έθιμα βασίζονται στην αρπαγή της όμορφης Γαλατσάνας Μανιώς από τον αγά του χωριού, με σκοπό να την κλείσει στο χαρέμι του.
Στις 5 Ιανουαρίου, γίνεται η περιφορά των κουδουνιών και ο στολισμός της Καμήλας, ενώ ανήμερα των Φώτων και του Άι Γιαννιού αναβιώνουν τα έθιμα της Καμήλας και του Γάμου της Μανιώς αντίστοιχα. Όλες οι εκδηλώσεις πραγματοποιούνται στην πλατεία επισμηναγού Ιωάννη Χατζούδη.
